Нутагтаа ирээд сайхан байна өө. Хөгжилтэй ч, хөөрхийлөлтэй ч юм их болж байнаа. Яг улаан шороо тэнгэр газар бүрхэж, үүлс хураа харамласан, салхи ширүүнээ үзүүлсэн үед ирээд жаахан шокийн байдалтай байснаа одооноос дасаад овоо хүн шиг болж ирж байна даа.
Ирээд л иргэний үнэмлэх, гадаад паспортын хугацаа сунгуулах, өмчлөх эрхийн өөрчлөлт хийх, оршин суугаа газрын харъяаллын шилжүүлэг хийх гэх мэт ажил ундарч төрийн албаны үйлчилгээг бие махбодь, сэтгэл санаагаар айхтар мэдэрлээ. Сайхан ч болжээ. Яаралтай, энгийн гээд үйлчилгээний хоёр төрөл байх. Энгийн бол дугаарлаад, хөлөө эцээгээд, дараа нь доод тал нь ажлын арав хоног эсвэл сар гаруй хугацаатай хүлээх аж. Гэхдээ үйлчилгээний үнэ хямд. Харин яаралтай гэвэл бараг л өдөртөө хамаг юм болж бүтээд, онцлог нь төлбөр нь өндөр. Яаралтайгаар гэнгүүт л үйлчилгээ ч бас арай ондоо болоод ирж байх шиг. Сэтгэл дагаад байна уу үгүй юу. Сайхан үйлчилгээ авъя гэвэл хувцаслалт, дүр төрх бас чухал хэвээр болтой. Ямар нэг асуудлаар хандахад эхлээд болохгүй, үгүй, эсвэл тийм тийм бичиг авчир, хоёулаа хамт ир гэх мэт хүнд суртлын маягийн үг сонсох магадлал маш өндөр бөгөөд тэгэнгүүт нь аан за гээд буцаад явчихалгүй, ах аа, эгч ээ, энэ чинь ийм ш дээ, тэр чинь тийм ш дээ, яаралтай байгаа юм аа гэх мэтээр учирлах уурлахын завсар хэлэмгий доломгой байх нь чухал юм аа.
Заримдаа өөрийгөө Биелэгдэшгүй даалгавар кинонд тоглож байгаа мэт сэтгэгдэл төрөх юм. Ялангуяа гэрлэлт бүртгүүлнэ гэдэг чинь гэрлэх хүнээ олохоос илүүтэй ярвигтай, янз үзсэн, тэвчээр шалгасан томоос том даваа юм. Үе үе өөрийгөө их л буруутай, нүгэлтэй юм хийж байгаа мэт төрийн албаны ажилтнуудын өмнө гөл авч байнаа. Гэхдээ би аливаа эерэг талаас нь харах хэрэгтэй гэсэн зарчимтай хүн тул энэ бүхнийг төрөөс хосуудад үнэхээр хайр дурлал, гэрлэлт, ирээдүйн төлөө ямар ч хүнд хүчир давааг ажрахгүй даван туулах чадварыг олгох үүднээс албаар ийм байдлыг үүсгэж байна гэж сэтгэнэм. Ингэж гэмээнэ бат бөх гэр бүл тогтох буюу. Тийм болохоор өөдрөгөөр хаалга үүд татан, бичиг сэлт цуглуулан, хөлийн тавхайг эргэтэл, хацраа сайрттал гүйв. Энэ зуур мэдүүштэй юм их үзлээ. Тухайлбал нэг дүүргийн эрүүл мэндийн нэгдлийн эмч нарын дүгнэлт өөр дүүрэгт хүчингүй ажээ. Өөрөөр хэлбэл Сүхбаатар дүүргийнхний хувьд Сүхбаатар дүүргийн эрүүл мэндийн нэгдлийн дүгнэлтийг л хүлээн авах бөгөөд бусад дүүргийн эмнэлгийн дүгнэлтийг огтоос хүлээж авахгүй. Хоёр өөр дүүргийн хүмүүс заавал аль нэгний хаягт хамт бүртгүүлсэн байх ёстой гэх мэт. Өөрийн хаяг дээр ганцаараа бүртгэлтэй миний хувьд төрхөмөө эзэнгүйдүүлэх болж, хорооноос заавал хэн нэгнийг тэр гэрийн хаягт бүртгүүлж үлдээхгүй бол шилжүүлэг хийхгүй гээд л асуудал их байнаа. Бас бүрдүүлэх баримт бичиг гээд үүдэнд наачихсан цаасанд дурдагдаагүй бичиг гарцаагүй нэхдэг гэх мэт. Бүх баримт бичиг бүрэн байсан ч заавал ямар нэг өө сэв олчих санаатай зүтгэнэ. Хэрэв бүр ямар ч өөгүй байвал царай зүс, өмссөн зүүсэн харж, хахуулиар хамаг юмаа хийчихсэн юм биш үү гэсэн мэт сэжигтэйгээр харна. Яг энэ үед л нүүрний буян буюу нүдэнд дулаахан харагдахаас их зүйл хамаарна. Бүр аргаа барвал тухайлбал өөр өдөр ир, одоо завгүй, цаг ав гэх мэт асуудал гарахад лам багш яг одоо л гэрлэлтээ бүртгүүлээрэй гэсэн юм, тэхгүй бол ирэх жил хүртэл хойшлогдох гээд байна гээд л зүтгэ гэсэн асар нарийн арга заль зааж өгөв дөө надад. Торгон ухаан, түргэн сэргэлэн зан, тэвчээрийн туйлыг шалгасан тун чиг зөв зүйтэй даваа гүвээ байна гэж дүгнэлээ.
Би гэхдээ ойлгоод байгаа юм аа. Бүх зүйлээ дүрэм журмын дагуу хийх гэсэн хүн тэр бүр гараад байдаггүй ч юм уу, хэрэв тийм хүн байвал ажлаа ёс журмын дагуу хийж, өөрийн үүрэг ролио мэдрэх алтан боломж ч юм бил үү. Үгүй ээ, тэгээд энэ ч тийм ч муу юм бас биш. Ингэж тоосорч чавхдаж байх зуур олон түмэн төрөл бүрийн арга чарга, учир начир, заль мэхийн талаар өгөөмөрөөр зааж өгч байлаа шүү дээ. Хойшид гэр бүл болсны дараа энэ мэдлэг хэрэг болж л таарна.
За тэгээд энэ бүх давааг элдэв хэрүүл уруул, бухимдалгүй даваад, таван зуун мянган төгрөг төсвөөс хорогдоно доо. Хамгийн гол нь энэ олон даваа гүвээг туулан байж й гэрлэсийм шүү гэж бодохоор юун салах барих, хачин их нандигнах шүү дээ.
Ирээд л иргэний үнэмлэх, гадаад паспортын хугацаа сунгуулах, өмчлөх эрхийн өөрчлөлт хийх, оршин суугаа газрын харъяаллын шилжүүлэг хийх гэх мэт ажил ундарч төрийн албаны үйлчилгээг бие махбодь, сэтгэл санаагаар айхтар мэдэрлээ. Сайхан ч болжээ. Яаралтай, энгийн гээд үйлчилгээний хоёр төрөл байх. Энгийн бол дугаарлаад, хөлөө эцээгээд, дараа нь доод тал нь ажлын арав хоног эсвэл сар гаруй хугацаатай хүлээх аж. Гэхдээ үйлчилгээний үнэ хямд. Харин яаралтай гэвэл бараг л өдөртөө хамаг юм болж бүтээд, онцлог нь төлбөр нь өндөр. Яаралтайгаар гэнгүүт л үйлчилгээ ч бас арай ондоо болоод ирж байх шиг. Сэтгэл дагаад байна уу үгүй юу. Сайхан үйлчилгээ авъя гэвэл хувцаслалт, дүр төрх бас чухал хэвээр болтой. Ямар нэг асуудлаар хандахад эхлээд болохгүй, үгүй, эсвэл тийм тийм бичиг авчир, хоёулаа хамт ир гэх мэт хүнд суртлын маягийн үг сонсох магадлал маш өндөр бөгөөд тэгэнгүүт нь аан за гээд буцаад явчихалгүй, ах аа, эгч ээ, энэ чинь ийм ш дээ, тэр чинь тийм ш дээ, яаралтай байгаа юм аа гэх мэтээр учирлах уурлахын завсар хэлэмгий доломгой байх нь чухал юм аа.
Заримдаа өөрийгөө Биелэгдэшгүй даалгавар кинонд тоглож байгаа мэт сэтгэгдэл төрөх юм. Ялангуяа гэрлэлт бүртгүүлнэ гэдэг чинь гэрлэх хүнээ олохоос илүүтэй ярвигтай, янз үзсэн, тэвчээр шалгасан томоос том даваа юм. Үе үе өөрийгөө их л буруутай, нүгэлтэй юм хийж байгаа мэт төрийн албаны ажилтнуудын өмнө гөл авч байнаа. Гэхдээ би аливаа эерэг талаас нь харах хэрэгтэй гэсэн зарчимтай хүн тул энэ бүхнийг төрөөс хосуудад үнэхээр хайр дурлал, гэрлэлт, ирээдүйн төлөө ямар ч хүнд хүчир давааг ажрахгүй даван туулах чадварыг олгох үүднээс албаар ийм байдлыг үүсгэж байна гэж сэтгэнэм. Ингэж гэмээнэ бат бөх гэр бүл тогтох буюу. Тийм болохоор өөдрөгөөр хаалга үүд татан, бичиг сэлт цуглуулан, хөлийн тавхайг эргэтэл, хацраа сайрттал гүйв. Энэ зуур мэдүүштэй юм их үзлээ. Тухайлбал нэг дүүргийн эрүүл мэндийн нэгдлийн эмч нарын дүгнэлт өөр дүүрэгт хүчингүй ажээ. Өөрөөр хэлбэл Сүхбаатар дүүргийнхний хувьд Сүхбаатар дүүргийн эрүүл мэндийн нэгдлийн дүгнэлтийг л хүлээн авах бөгөөд бусад дүүргийн эмнэлгийн дүгнэлтийг огтоос хүлээж авахгүй. Хоёр өөр дүүргийн хүмүүс заавал аль нэгний хаягт хамт бүртгүүлсэн байх ёстой гэх мэт. Өөрийн хаяг дээр ганцаараа бүртгэлтэй миний хувьд төрхөмөө эзэнгүйдүүлэх болж, хорооноос заавал хэн нэгнийг тэр гэрийн хаягт бүртгүүлж үлдээхгүй бол шилжүүлэг хийхгүй гээд л асуудал их байнаа. Бас бүрдүүлэх баримт бичиг гээд үүдэнд наачихсан цаасанд дурдагдаагүй бичиг гарцаагүй нэхдэг гэх мэт. Бүх баримт бичиг бүрэн байсан ч заавал ямар нэг өө сэв олчих санаатай зүтгэнэ. Хэрэв бүр ямар ч өөгүй байвал царай зүс, өмссөн зүүсэн харж, хахуулиар хамаг юмаа хийчихсэн юм биш үү гэсэн мэт сэжигтэйгээр харна. Яг энэ үед л нүүрний буян буюу нүдэнд дулаахан харагдахаас их зүйл хамаарна. Бүр аргаа барвал тухайлбал өөр өдөр ир, одоо завгүй, цаг ав гэх мэт асуудал гарахад лам багш яг одоо л гэрлэлтээ бүртгүүлээрэй гэсэн юм, тэхгүй бол ирэх жил хүртэл хойшлогдох гээд байна гээд л зүтгэ гэсэн асар нарийн арга заль зааж өгөв дөө надад. Торгон ухаан, түргэн сэргэлэн зан, тэвчээрийн туйлыг шалгасан тун чиг зөв зүйтэй даваа гүвээ байна гэж дүгнэлээ.
Би гэхдээ ойлгоод байгаа юм аа. Бүх зүйлээ дүрэм журмын дагуу хийх гэсэн хүн тэр бүр гараад байдаггүй ч юм уу, хэрэв тийм хүн байвал ажлаа ёс журмын дагуу хийж, өөрийн үүрэг ролио мэдрэх алтан боломж ч юм бил үү. Үгүй ээ, тэгээд энэ ч тийм ч муу юм бас биш. Ингэж тоосорч чавхдаж байх зуур олон түмэн төрөл бүрийн арга чарга, учир начир, заль мэхийн талаар өгөөмөрөөр зааж өгч байлаа шүү дээ. Хойшид гэр бүл болсны дараа энэ мэдлэг хэрэг болж л таарна.
За тэгээд энэ бүх давааг элдэв хэрүүл уруул, бухимдалгүй даваад, таван зуун мянган төгрөг төсвөөс хорогдоно доо. Хамгийн гол нь энэ олон даваа гүвээг туулан байж й гэрлэсийм шүү гэж бодохоор юун салах барих, хачин их нандигнах шүү дээ.
