Saturday, June 28, 2008
Нэг удаа Сократыг гудамжинд явж байхад нь танил нь тааралдаж ийн хэлэв:
- Сократ аа, чиний нэг шавийн талаар би юу сонссон гээч.
- Түр азнаарай. Чамайг тэр тухай ярихаас өмнө би Гурван шүүлтүүрийн шалгуураар шалгамаар байна.
- Гурван шүүлтүүр ээ?????
- Тийм ээ. Миний шавийн талаар ярихаас өмнө чи Гурван шүүлтүүрийн шалгуураар ярих зүйлээ нэг шалгачихад гэмгүй юм. Эхлээд Шударга үнэний шалгуур. Чиний надад ярих гэж байгаа зүйл үнэхээр үнэн үү?
— Үгүй ээ, Сократ минь. Би энэ тухай танилаасаа сонссон юм....
— Тэгвэл чи тэр тухай яг үнэн мөнийг нь мэдэхгүй юм байна шүү дээ. За тэгвэл одоо Сайн сайхан сэтгэлийн шалгуураар орно оо, хө. Чиний ярих гэж байгаа зүйл ямар нэг сайхан мэдээ, сэтгэлд баяр төрүүлэхээр юм уу?
— Үгүй ээ, харин ч эсрэгээрээ.............
— Тэгвэл, хөгшөөн, чи надад шавийн талаар таагүй муу зүйл хэлэх гэсэн юм уу. Тэгээд үнэн эсэхийг нь мэдэхгүй мөртлөө юу даа? За яахав, гурав дахь шалгуурыг давчихвал надад ярьж блно оо. Тэр бол Хэрэгтэй байх шалгуур. Чиний ярих зүйл надад ашигтай, хэрэгтэй юм уу?
— Үгүй л байх.......
— Тэгэхээр чи надад ямар ч ашиггүй, хэрэггүй, үнэн эсэх нь мэдэгдэхгүй, таагүй мэдээ дуулгах гэсэн юм бол ер нь тэр тухай ярихгүй байвал яасан юм бэ?
— Нээрээ тийм дээ. Чиний түмэн зөв......
- Сократ аа, чиний нэг шавийн талаар би юу сонссон гээч.
- Түр азнаарай. Чамайг тэр тухай ярихаас өмнө би Гурван шүүлтүүрийн шалгуураар шалгамаар байна.
- Гурван шүүлтүүр ээ?????
- Тийм ээ. Миний шавийн талаар ярихаас өмнө чи Гурван шүүлтүүрийн шалгуураар ярих зүйлээ нэг шалгачихад гэмгүй юм. Эхлээд Шударга үнэний шалгуур. Чиний надад ярих гэж байгаа зүйл үнэхээр үнэн үү?
— Үгүй ээ, Сократ минь. Би энэ тухай танилаасаа сонссон юм....
— Тэгвэл чи тэр тухай яг үнэн мөнийг нь мэдэхгүй юм байна шүү дээ. За тэгвэл одоо Сайн сайхан сэтгэлийн шалгуураар орно оо, хө. Чиний ярих гэж байгаа зүйл ямар нэг сайхан мэдээ, сэтгэлд баяр төрүүлэхээр юм уу?
— Үгүй ээ, харин ч эсрэгээрээ.............
— Тэгвэл, хөгшөөн, чи надад шавийн талаар таагүй муу зүйл хэлэх гэсэн юм уу. Тэгээд үнэн эсэхийг нь мэдэхгүй мөртлөө юу даа? За яахав, гурав дахь шалгуурыг давчихвал надад ярьж блно оо. Тэр бол Хэрэгтэй байх шалгуур. Чиний ярих зүйл надад ашигтай, хэрэгтэй юм уу?
— Үгүй л байх.......
— Тэгэхээр чи надад ямар ч ашиггүй, хэрэггүй, үнэн эсэх нь мэдэгдэхгүй, таагүй мэдээ дуулгах гэсэн юм бол ер нь тэр тухай ярихгүй байвал яасан юм бэ?
— Нээрээ тийм дээ. Чиний түмэн зөв......
Tuesday, June 17, 2008
зарим нэг хэцүү түнш
Монголдоо ирж ажиллаад зарим нэг төрлийн нөхдөөс болж ажил төрөл ахихгүй, хойшлох, нервтүүлэх, заримдаа залхаах байдал гарч байна. Заримдаа би тэр нөхдийг "амрагууд" гэж нэрлэнэ, яагаад гэвэл байнга тэр хэдийнхээ хойноос хөөж, хормой сэлтээс зуурна. Гэхдээ тодорхой ангилалд оруулчихаад байгаа л даа.
1. Бүлтүүш. Иймэрхүү төрлийн залуус нэлээн тааралдав. "Намайг тэнд явж байхад тэгдэг, энэ чинь ийм л дээ, би урьд нь тэнд тэгж баллаад дарга захирал нь шүтээд, сүйд болоод, энэ бизнес бол ёстой юу байсан юм, би хийчихнэ" гэх мэтээр бүлт бүлт үсрээ л байна. Холливуд инээмсэглэлээр инээж байгаа л хачин соёлтой боловсон загнаад л толгой түрүү эргүүлж өгнө. "Хоёулаа ингээ л хийчихнэ, юу байхав. Би судалж байгаа. Одоо удахгүй хийнэ" гэх мэтээр бас итгүүлж өгнө. Даанч ярианаас цаашгүй. Хийх нь үгүй. Яачихваа нөгөөх чинь гээ л хойноос нь чаргуулдахаар Өө яг одоо хийж байна, маргааш өглөө бэлэн болно гэнэ. Тэр маргааш өглөө нь болтол хэдэн үе жаран зуун өнгөрнө. Бүлтүүшүүдтэй харьцахад нэг сайхан нь жигтэйхэн эелдэг. Өөдөөс инээгээ л байна. Хөгшөөн, найз аа гээл нээх дотно дуудна. Тэгэхээр яах юм бэ, би. Бас л өөдөөс нь инээж л байгаа юм чинь дээ. Харамсалтай нь ажил хэрэг яриад тогтсон шийдэлд хүрнэ гэж хэцүү.
2. Бултууш. Бултууш бүр амны фигуртэй байж чаддаггүй, харин бүлтүүшүүд овоо сайн бултана. Зарим бүлтүүшүүд бүлтэрсэн хэвээр бултахгүй улам наалддаг. Бултуушууд бол юу л асууна, заа л гэнэ. Тэгье ээ л гэнэ. Тэгээд л алга болно. Бултаад алга болчихно. Бүр хилийн чанад рүү чавхдана. Арай л дэлхийг орхиод нисчихгүй юм. Хамгийн аюултай нь өгсөн үүрэг даалгавар, ажил төрөл бүгдийг ганцаараа өөртөө аваад бултаад алга болдог болохоор зарим тохиолдолд бултуушийг ирэхийг харуулдах шаардлага гарна.
3. Балтууш- Эд бол балладаг нөхдүүд. Авилгал, хахууль, аргалах ухаанд мэргэн гэж жигтэйхэн. Авилгал өгдөггүй тендер үгүй, хахууль өгөхгүйгээр хэрэг бүтэхгүй, аргалж л байж ажил амжина гэсэн бодолтой. Ийм хүмүүс бизнес хийхэд эхлээд бөөн шат дамжлагыг хурдан шуурхай шийдээд амар юм шиг, сэргэлэн нөхөд болж харагдана. Гэхдээ бизнес урт хугацааны байх, тогтсон аж ахуйн нэгж болж ажиллах гэх мэт төлөвлөгөөтэй бол эдгээр нөхдийн хийсэн болгон ёстой тээр тушаа, гай зэтгэр болж дараа нь толгойны үс зулгаасан зовлон болно.
Хахуульдаж аргалж авсан зүйлээ хадгалах, үргэлжлүүлэхийн тулд улам л ээдрээтэй байдал үүснэ. Монголд бизнес хийе гэвэл яг ёс горимоор нь хуулийн дагуу хийвэл болж л байна. Харин ч баталгаатай. Ёстой шүүхдвэл шүүхд бид хуулиа барьсан улс гээд бардам сууж байгаамдаа. Хэнийг ч гуйх шаардлагагүй хахууль энэ тэр хэрэггүй. Болж л байна. Явж л байна.
4. Бэлэнтүүш - Эд бол зүгээр л сууж байгаад мөнгө олчих санаатай үзэж тарна. Яаж зүгээр сууж байгаад мөнгөтэй болох вэ гээд л толгойгоо гашилгана. Тэгж байгаад баяждаг бол би өдийд тэрбумтаны жагсаалтыг тэргүүлэх л байсан. Ямар нэг хэцүү ажил гарахад гялс бусад руу шилжүүлчихээд л өнөөх л мөнгө олох аргаа бодоо л суугаа л байна. Орой нь бар цэнгээний газар тэрийгээ бас л бодно. Тэрийгээ их ярина өө. Хураасан хэдэн мөнгөө хэн нэгэнд өгчихөөд л тэр нь үржүүлээ л буцааж өгөх юм бодно. Иймэрхүү хүмүүстэй бизнес хийхэд хамаг юмаа өнөөхдөө өгчихөөд өөрөө зүгээр суух гээд зүтгээд байдаг төвөгтэй.
5. Чухлууд- Эд бол их хичээж байгаа нөхөд л дөө. Бүлтүүш гэхээр арай биш. Аль болох худлаа ярихгүйг хичээж байгаа. Бултууш ч биш. Гэхдээ бултахад бэлэн. Төрийн бус байгууллага, компани, охин, хүү, ач зээ компаниуд байгуулчихсан хажуугаар нь төрийн албанд ажил хийнэ. Бөөн нэрийн хуудас гаргаж ирээд алийг нь авах уу гэнэ. Уул нь мөрөөдлийн төлөө тэмцэж байгаа мэт боловч энд тэндгүй царцаа шиг үсчээд байхаар барьцгүй. Чухлууд гол нь чухалаа мэдрүүлэх гэж байдгаараа хичээх нь огт чухал биш надад бол ажлын хажуугаар тээртэй байдаг юм. Ажил ярьж байнгуут гэнэт Чи Богд уулын Их тэнгэрийн аманд газар авахад ямар үнэтэйг мэдэхгүй биз? эсвэл Бензийн ирэх жилийн загвар ямар үнэтэй бол оо, чи сонирхсон уу гэх мэт алгебрын бодлогоос хүнд асуулт асуудаг юм.
6. Томууд- За эд бол их том хүмүүс. Их том ярина, том машинтай, том байртай, том гүзээтэй, том түрийвчтэй, том компанитай гээд л бүгд л том. Би бол шар будааны үртэс төдий л харагддаг юм шиг байгаа юм. Харц дээгүүр, ер нь бол онийсон байдалтай. Хамрын нүхний үсийг нь би бараг тоолчихмоор. Дуу нь гарах гэж их юм болно. Ганц үг унах нь говийн бороо шиг. Хөл бөмбөг, сагс тоглохдоо ч костюмнаасаа салах нь үгүй. Тийм болохоор томуудад зориулж бараг тусгай талбай бэлдэхгүй бол ирэхгүй. Эд нартай харьцаж тоогдох л хэцүү. Томууд өөрийнх нь том баг уначихвий, жинхэнэ төрх нь мэдэгдчихвий гэж үнхэлцгээ хагартал айдаг нь өрөвдмөөр ч юм шиг.
За нэг ийм амрагуушуудтай бор өдрийг өнгөрөөж байна. Мартууш, Гүндүүш гээд цаашаа үргэлжлэвэл үргэлжлэх ч гэлээ үүгээр зогслоо.
1. Бүлтүүш. Иймэрхүү төрлийн залуус нэлээн тааралдав. "Намайг тэнд явж байхад тэгдэг, энэ чинь ийм л дээ, би урьд нь тэнд тэгж баллаад дарга захирал нь шүтээд, сүйд болоод, энэ бизнес бол ёстой юу байсан юм, би хийчихнэ" гэх мэтээр бүлт бүлт үсрээ л байна. Холливуд инээмсэглэлээр инээж байгаа л хачин соёлтой боловсон загнаад л толгой түрүү эргүүлж өгнө. "Хоёулаа ингээ л хийчихнэ, юу байхав. Би судалж байгаа. Одоо удахгүй хийнэ" гэх мэтээр бас итгүүлж өгнө. Даанч ярианаас цаашгүй. Хийх нь үгүй. Яачихваа нөгөөх чинь гээ л хойноос нь чаргуулдахаар Өө яг одоо хийж байна, маргааш өглөө бэлэн болно гэнэ. Тэр маргааш өглөө нь болтол хэдэн үе жаран зуун өнгөрнө. Бүлтүүшүүдтэй харьцахад нэг сайхан нь жигтэйхэн эелдэг. Өөдөөс инээгээ л байна. Хөгшөөн, найз аа гээл нээх дотно дуудна. Тэгэхээр яах юм бэ, би. Бас л өөдөөс нь инээж л байгаа юм чинь дээ. Харамсалтай нь ажил хэрэг яриад тогтсон шийдэлд хүрнэ гэж хэцүү.
2. Бултууш. Бултууш бүр амны фигуртэй байж чаддаггүй, харин бүлтүүшүүд овоо сайн бултана. Зарим бүлтүүшүүд бүлтэрсэн хэвээр бултахгүй улам наалддаг. Бултуушууд бол юу л асууна, заа л гэнэ. Тэгье ээ л гэнэ. Тэгээд л алга болно. Бултаад алга болчихно. Бүр хилийн чанад рүү чавхдана. Арай л дэлхийг орхиод нисчихгүй юм. Хамгийн аюултай нь өгсөн үүрэг даалгавар, ажил төрөл бүгдийг ганцаараа өөртөө аваад бултаад алга болдог болохоор зарим тохиолдолд бултуушийг ирэхийг харуулдах шаардлага гарна.
3. Балтууш- Эд бол балладаг нөхдүүд. Авилгал, хахууль, аргалах ухаанд мэргэн гэж жигтэйхэн. Авилгал өгдөггүй тендер үгүй, хахууль өгөхгүйгээр хэрэг бүтэхгүй, аргалж л байж ажил амжина гэсэн бодолтой. Ийм хүмүүс бизнес хийхэд эхлээд бөөн шат дамжлагыг хурдан шуурхай шийдээд амар юм шиг, сэргэлэн нөхөд болж харагдана. Гэхдээ бизнес урт хугацааны байх, тогтсон аж ахуйн нэгж болж ажиллах гэх мэт төлөвлөгөөтэй бол эдгээр нөхдийн хийсэн болгон ёстой тээр тушаа, гай зэтгэр болж дараа нь толгойны үс зулгаасан зовлон болно.
Хахуульдаж аргалж авсан зүйлээ хадгалах, үргэлжлүүлэхийн тулд улам л ээдрээтэй байдал үүснэ. Монголд бизнес хийе гэвэл яг ёс горимоор нь хуулийн дагуу хийвэл болж л байна. Харин ч баталгаатай. Ёстой шүүхдвэл шүүхд бид хуулиа барьсан улс гээд бардам сууж байгаамдаа. Хэнийг ч гуйх шаардлагагүй хахууль энэ тэр хэрэггүй. Болж л байна. Явж л байна.
4. Бэлэнтүүш - Эд бол зүгээр л сууж байгаад мөнгө олчих санаатай үзэж тарна. Яаж зүгээр сууж байгаад мөнгөтэй болох вэ гээд л толгойгоо гашилгана. Тэгж байгаад баяждаг бол би өдийд тэрбумтаны жагсаалтыг тэргүүлэх л байсан. Ямар нэг хэцүү ажил гарахад гялс бусад руу шилжүүлчихээд л өнөөх л мөнгө олох аргаа бодоо л суугаа л байна. Орой нь бар цэнгээний газар тэрийгээ бас л бодно. Тэрийгээ их ярина өө. Хураасан хэдэн мөнгөө хэн нэгэнд өгчихөөд л тэр нь үржүүлээ л буцааж өгөх юм бодно. Иймэрхүү хүмүүстэй бизнес хийхэд хамаг юмаа өнөөхдөө өгчихөөд өөрөө зүгээр суух гээд зүтгээд байдаг төвөгтэй.
5. Чухлууд- Эд бол их хичээж байгаа нөхөд л дөө. Бүлтүүш гэхээр арай биш. Аль болох худлаа ярихгүйг хичээж байгаа. Бултууш ч биш. Гэхдээ бултахад бэлэн. Төрийн бус байгууллага, компани, охин, хүү, ач зээ компаниуд байгуулчихсан хажуугаар нь төрийн албанд ажил хийнэ. Бөөн нэрийн хуудас гаргаж ирээд алийг нь авах уу гэнэ. Уул нь мөрөөдлийн төлөө тэмцэж байгаа мэт боловч энд тэндгүй царцаа шиг үсчээд байхаар барьцгүй. Чухлууд гол нь чухалаа мэдрүүлэх гэж байдгаараа хичээх нь огт чухал биш надад бол ажлын хажуугаар тээртэй байдаг юм. Ажил ярьж байнгуут гэнэт Чи Богд уулын Их тэнгэрийн аманд газар авахад ямар үнэтэйг мэдэхгүй биз? эсвэл Бензийн ирэх жилийн загвар ямар үнэтэй бол оо, чи сонирхсон уу гэх мэт алгебрын бодлогоос хүнд асуулт асуудаг юм.
6. Томууд- За эд бол их том хүмүүс. Их том ярина, том машинтай, том байртай, том гүзээтэй, том түрийвчтэй, том компанитай гээд л бүгд л том. Би бол шар будааны үртэс төдий л харагддаг юм шиг байгаа юм. Харц дээгүүр, ер нь бол онийсон байдалтай. Хамрын нүхний үсийг нь би бараг тоолчихмоор. Дуу нь гарах гэж их юм болно. Ганц үг унах нь говийн бороо шиг. Хөл бөмбөг, сагс тоглохдоо ч костюмнаасаа салах нь үгүй. Тийм болохоор томуудад зориулж бараг тусгай талбай бэлдэхгүй бол ирэхгүй. Эд нартай харьцаж тоогдох л хэцүү. Томууд өөрийнх нь том баг уначихвий, жинхэнэ төрх нь мэдэгдчихвий гэж үнхэлцгээ хагартал айдаг нь өрөвдмөөр ч юм шиг.
За нэг ийм амрагуушуудтай бор өдрийг өнгөрөөж байна. Мартууш, Гүндүүш гээд цаашаа үргэлжлэвэл үргэлжлэх ч гэлээ үүгээр зогслоо.
Thursday, June 12, 2008
Намайг үгүй болохоор
When I Am Dead, My Dearest
When I am dead, my dearest,
Sing no sad songs for me;
Plant thou no roses at my head,
Nor shady cypress tree:
Be the green grass above me
With showers and dewdrops wet;
And if thou wilt, remember,
And if thou wilt, forget.
I shall not see the shadows,
I shall not feel the rain;
I shall not hear the nightingale
Sing on, as if in pain:
And dreaming through the twilight
That doth not rise nor set,
Haply I may remember,
And haply may forget.
~Christina Rossetti
Намайг үгүй болохоор....
Намайг үгүй болохоор, голын хайрт минь
Намайг үгүй болохоор шүү, ганцхан хайрт минь
Найзаа дурсан гунгигийн дуу битгий дуулаарай.
Өнгөлөг улаан сарнай толгойг дэрлүүлэн тариад
Өтгөн навчист агар зандан ч тордож суулгахын хэрэггүй.
Нойтон шүүдэр хурын дусал бөнжигнөсөн
Ногоон өвс болж харин дээр минь халиурвал л болж.
Болбол санаж яваарай, эс болбол яахав мартаарай.
Хөөрхий би чинь нөмрөөд ирэх сүүдрийг анзаарах ч үгүй
Хөшсөн бие маань шаагаад асгарах бороог ч ажрах ч үгүй
Гаслан гингэнэх мэт алтан гургалдайн дууг ч сонсох үгүй.
Харин газар дэлхийд ургах биш жаргах биш үүрийн гэгээг нэвт зүүдэлж
Хааяа нэг санаж ч мэднэ, Үгүй ч байж мэднэ....
Залуу бүсгүй аавдаа гомдолжээ.
- Аав аа, би үнэхээр ядарч байна. Миний амьдрал ямар хэцүү юм бэ. Бөөн л зовлон. Би байнга л гүйж хөдөлж байхгүй бол бологүй юм. Надад цааш тэмцэх хүч алга. Би одоо яалтай билээ?
Аав нь охинынхоо ярихыг сонсоод гал дээр гурван ижил саванд ус хийн тавьжээ. Буцлахад нь Нэгэнд нь өндөг, хоёр дахьд нь лууван гуравдахад нь кофе хийв. Тэгээд удалгүй өндөг, лууван хоёрыг гаргаж, кофег аяганд хийв.
- За хар. Юу өөрчлөгдсөн байна вэ?
- Өндөг лууван хоёр болчихсон байна. Харин кофе усанд уусчээ.
- Үгүй ээ охин минь. Гаднаас нь харахад л тийм байгаа юм. Сайн хар. Хатуу байсан лууван халуун усанд буцлаад зөөлөн болчихсон байна. Хагарчихмаар эмзэг өндөг хатуу болсон байна. Гаднаас нь харахад юу ч өөрчлөгдөөгүй юм шиг. Гэхдээ нэг ижил орчинд ороод дотор байдал нь өөрчлөгджээ. Яг л хүмүүс шиг. Гаднаа хүчтэй мэт хүмүүс зовлон жаргалд хөл алдаж унаж мэднэ. Гаднаа уян зөөлөн эсвэл сулбагар хүмүүс хатуу чанга болж магадгүй.
- Тэгвэл кофе? - гэж охин асуув.
- Аан! Энэ харин хамгийн чухал нь! Кофе халуун усанд холилдоод шинэ хэлбэрт хувирч сайхан үнэр гаргаж байна. Усны өнгийг өөрчилсөн байгаа биз дээ. Бас амтыг. Яг л үүн шиг онцгой хүмүүс бий. Тэд юу ч болж байсан орчин нөхцөлдөө уусаж, дагаж хувиралгүй харин түүнийг өөрийн дураар өөрчилж шинэ сайхан зүйл болгож байдаг юм гэжээ.
Subscribe to:
Posts (Atom)