Нацүмэ Соосэки

Эхний өдрийн зүүд

Ийм нэгэн зүүд зүүдлэв

Гараа урдаа эвхчихээд олбог дээр сууж байтал хажууд дээш харан хэвтэх бүсгүй “амьсгаа хураах цаг иржээ” гэж намуун дуугаар хэлэв. Бүсгүйн урт гэзэг дэр бүрхэж, тэр дунд зөөлөн төрхтэй, зууван цагаан царай нь тодорно. Цав цагаан хацар нь үл ялиг улаа татна. Уруулын өнгө нь хэлүүлэлтгүй улаан. Яаж ч байсан амьсгал хурааж буй хүн лугаа үл харагдана. Гэтэл бүсгүй намуухан дуугаар “би удахгүй үхнэ” гэж тод гэгч нь хэлэв. Нээрээ үхчих вий дээ гэж бодогдоод ирэв. Тэгээд “үнэн үү? удахгүй үхнэ гэж үү?” гэж байдлыг нь шинжин дээрээс нь тонгойн харж асуулаа. Тийм ээ гэж хэлэнгээ бүсгүй нүдээ том нээв. Үл мэдэг нулимс гүйлэгнэсэн нүд байлаа. Урт дэрвэгэр сормуус, хав хав нүд. Тэрхүү хар нүдний угт би өөрийнхөө тусгалыг олж харав.

Миний дүр нэвт тусаж харагдах хар нүдий нь ширтэн “ингээд үхчих юм гэж үү?” гэж бодлоо. Тэгээд хацарт нь амаа ойртуулан “Үгүй байлгүй дээ. Бие чинь зүгээр үү?” гэж асуулаа: Бүсгүй хар нүдээрээ ширтсэн хэвээр “амьсгаа хураах болжээ. Арга алга даа” гэж аяархан хариуллаа.      

Намайг харж байна уу гэж ойртон асуувал “харалгүй яахав. Хар даа, миний нүдэнд чиний царай тусаж байгаа биз дээ” гэж хөхрөн хариулав. Би дуугаа хурааж, нүүрээ холдуулав. Гараа энгэртээ зөрүүлж эвхсэн хэвээр “нээрээ үхчих юм байх даа” гэж бодлоо.

Хэсэг байснаа, бүсгүй дахин ам нээлээ:

“намайг үхвэл булшилж оршуулаарай. Томоос том хясааны хавтас ясаар нүх ухаарай. Тэнгэрээс бууж ирэх оддын хэлтэрхийг булшин дээр тавиарай. Тэгээд дэргэд нь намайг хүлээгээрэй. Би чамтай уулзахаар эргэж ирнэ”

Хэзээ эргэж ирэхийг нь лавлалаа.

“Өглөө нар мандаж, орой нар жаргадаг бус уу. Маргааш нь бас л нар мандаж, жаргана буй. Түүний маргааш нь бас нар жаргах буй. Ув улаан нар дорноос өрнө рүү одож, дахин дорноос өндийн өрнө рүү доошлох үед эргэж ирнэ. Чи намайг хүлээж чадах уу?”

Би дуугүй толгой дохив. Бүсгүй намуухан дуугаа өндөрсгөн “Зуун жил намайг хүлээгээрэй” гэж тов тод хэлэв. “Зуун жил булшны минь дэргэд хүлээж суугаарай. Заавал эргэж ирнэ ээ”

Би хүлээнээ гэж хариуллаа. Тэгтэл хар нүдэнд нь тодхон тусах миний дүрс бүдгэрээд ирэв. Нүдэнд нь гялтагнах нулимсанд бүрэлзчихэв үү гэж бодтол бүсгүй нүдээ анив. Урт сормуусны завсраас нулимс самсаа руу нь урсав. Бүсгүй амьсгал хураажээ.

Би цэцэрлэгт очин хясааны хавтас ясаар нүх ухлаа. Ирмэг нь хурц, том зөөлөн яс таарчээ. Газар ухах зуур хясааны ясны дотор талд сарны гэрэл тусаж гэрэлтэх ажээ. Нойтон шорооны үнэр сэнхийнэ. Нүх бэлэн болж, бүсгүйн цогцсыг дотор нь хийлээ. Тэгээд зөөлөн шороогоор буллаа. Ийнхүү шороо дээрээс нь хийх үед хясааны хавтас ясны ар талд сарны гэрэл тусан гэрэлтэж байв.

Дараа нь оддын унасан хэлтэрхийг түүн булшны дээр дэвслээ. Оддын хэлтэрхийн ирмэг дугираг ажээ. Тэртээх холын тэнгэрээс унах зуур одны хэлтэрхийн дөрвөлжин өнцөг элэгдэн дугуйрчээ гэж бодов. Оддын хэлтэрхийг булшин дээр дэвсэх зуур миний цээж, гар дулааслаа.

Би хөвдөн дээр суун, ингээд зуун жил хүлээх нь ээ гэж бодонгоо гараа урдаа эвхэн суунгаа булшны дүгрэг чулууг илэв. Энэ зуур бүсгүйн хэлсэнчлэн нар зүүнтэйгээс мандлаа. Том улаан нар байв. Нар бүсгүйн хэлснээр өрнө зүгт жаргалаа. Нар ув улаан хэвээр аажмаар доошлон одов. Нэг өдөр өнгөрлөө гэж би дотроо тоолов.

Удалгүй ув улаан нар дахин мандаж, чимээгүйхэн жаргалаа. Хоёр дахь өдөр өнгөрлөө гэж дотроо тооллоо.

Ийнхүү би өдөр хоног тоолох зуур улаан нар хэдийг ч харав даа, мэдсэнгүй. Хоног тоолох бүр, өдөр өнгөрөх бүрд улаан нар толгойн дээгүүр алгасахгүй өнгөрнө. Тэгсэн ч зуун жил болоогүй л байв. Эцэст нь хөвд ургасан бөөрөнхий чулууг илэн бүсгүйг худлаа хэлж хуурсан биш байгаа даа гэж бодогдов. Тэгтэл чулууны доороос намайг чиглэн нэгэн ургамлын ногоон иш цухуйн гарч ирэв. Харсаар байтал урт урган миний цээжний харалдаа ирээд зогсов. Юу билээ гэж бодтол үл ялиг нахилзах ишний үзүүрт бөхөлзөх ганцхан урт нарийн цоморлиг аажмаар дэлгэрэн нээгдэв. Цав цагаан сараана цэцгийн үнэр хамрын гүн рүү нэвт цоргин үнэртлээ. Тэртээх тэнгэрээс шүүдрийн дусал унаж, сараана цэцэг ийш тийш дохилзон ганхав. Би ургаш тонгон хүйтэн шүүдэр дуслах цагаан дэлбээнд уруулаа хүргэв.Сараана цэцгээс нүүрээ холдуулах зуур холын тэнгэрийг санаандгүй хартал тэнд ганцхан үүрийн цолмон л гялалзаж байлаа.

“Зуун жил хэдийн болжээ” гэж тэр үед анзаарч мэдвэй.