Улаан лаа

Японы зохиолч Огава Мимэй

Улаан лаа үлгэр

1

Хүн-загас өмнөд далайгаас огт холдож үзээгүй нэгэн биш юм. Умардын далайд ч очиж амьдарч байсан.

Умардын далай хөх өнгөтэй. Үе үе хүн-загас хавцгай дээр гарч эргэн тойрны орчин байдлыг ажиглан амарна

Үүлсын дундах сарны гэрэл уйтгартайхан далайн давалгаан дээр гэрэлтэнэ.

Хаашаа ч харсан том давалгаа давалгаална.

Юутай уйтгартай вэ хэмээн хүн-загас бодолхийлэв. Бие хаа хүнээс тэгтлээ ялгарах зүйлгүй. Загас болон далайн гүн дэх үзэшгүй төрхт амьтдын хажууд бие, сэтгэл бодол хүнтэй хамаагүй илүү адилхан. Ийм атал хүн-загас бид загас, үзэшгүй төрхт амьтадтай хамт хүйтэн, харанхуй, гуниг ганцаардалд автмаар далайд амьдрах тавилангийн учир юу вэ хэмээн бодов.

Олон жилийн туршид хууч хөөрөх найз нөхөргүй явсан хүн-загас далайн цаанах гэрэлтэй, нартай зүгт очихыг хүсэн мөрөөдөж амьдарч ирснээ бодохоор байж ядна. Хүн –загас сартай тунгалаг шөнө далай дээгүүр сэлэн хавцгай дээр гарч амран эргэн тойрноо харж суудаг заншилтай болжээ. “Хүмүүс амьдардаг хот үзэсгэлэнтэй буй. Загас, үзэшгүй дүрст амьтны дэргэд хүн гэдэг амьтан сэтгэл зүрхтэй, сайхан сэтгэлтэй гэж сонссон. Бид хэдийгээр загас, элдэв амьтадын дунд амьдарч байгаа ч хүнтэй илүү төстэй учраас хүмүүстэй хамт амьдрахад болохгүй гэх зүйлгүй.” гэж хүн-загас бодлоо.

Хүн-загас хөл хүнд эмэгтэй нэгэн байв....Бид энэ олон жил ганцаардсан, найз нөхөдгүй, хойд хөх далайд амьдарч ирсэн болохоор гэрэл чимээтэй газарт дасахгүй байж магад ч удахгүй төрөх зулзагаа энэхүү уйтгар гунигт автуулахгүй баймаар байна...

Зулзагаасаа холдоод ганцаараа далайд амьдарна гэдэг төсөөлөхийн аргагүй гунигтай байх хэдий ч зулзага маань жаргалтай л амьдарч байвал миний баяр баясгалан тэр болно.

Хүн гэдэг энэ дэлхийн хамгийн нинжин сэтгэлтэй гэж сонссон. Өрөвдмөөр, арчаа муутай нэгнээ яасан ч дээрэлхэж, зовоох зүйл хийхгүй гэж дуулсан. Нэгэнтээ өөрийн үр хүүхдээ болгосон бол хаяж орхихгүй гэж дуулдсан. Азаар бид хүнтэй төстэй нүүр царайтайгаас гадна ташаанаас дээш хүнээс ялгарах зүйлгүй. Хүн зулзагыг нь өөрийн болгож авч өсгөвөл хатуу харгисаар хаяж орхихгүй буй за.

Хүн-загас ийнхүү бодолд автан байв.

Ямар ч байсан өөрийн зүйлзагаа дуу чимээтэй, гэрэл гэгээтэй, үзэсгэлэнтэй хотод өсгөе гэж бодон хүн-загас далайн эрэгт зулзагаа төрүүлэхээр шийдсэн энэ аж. Ингэх ахул дахиж зулзагаа хэзээ ч харахгүй байж ч мэдэх ч зулзагаа хүмүүсийн дунд оруулж аз жаргалтай амьдруулж чадна.

Холын холд далайн эргийн толгод байх бөгөөд тэндэх сүмийн гэрэл сүүмэлзэн гэрэлтэж харагдана. Нэг шөнө хүн-загас зулзагаа төрүүлэхээр хүйтэн, харанхуй давалгаан дунд сэлсээр эрэг рүү ойртож ирэв.

2.

Далайн эргийн толгойд жижиг хот бий. Тэр хотод олон дэлгүүр хоршоо бий.

Сүмтэй уулын хормойд лаа зардаг ядуувтар айлын дэлгүүр байх аж. Тэнд эмгэн өвгөн хоёр амьдарна. Өвгөн лаа хийж, эмгэн түүнийг нь дэлгүүртээ зардаг байв. Тосгоны хүмүүс, ойрхон ирсэн загасчид сүм рүү мөргөхөөр очихдоо эмгэн өвгөний дэлгүүрээр орж, лаа худалдан авч уул өөд сүм рүү явдаг аж.

Уулын дээрх нарсан ой дунд сүм бий. Далайн салхинд нарсны мөчир хөдлөн, өдөр, орой ч сэрчигнэн дуулдана. Мөн орой бүр сүмд өргөсөн лааны сүүмэлзэх тусгал холын тэртээх далайгаас ч харагдана.

Нэгэн шөнө эмгэн өвгөн рүү харж, “Бидний ингэж амь залгуулж буй маань бурханы ивээл буй. Энэ уулын сүм байхгүй байсан бол лаа зарагдахгүй. Бид сүмд талархаж явууштай. Ерөөс ингэж бодсон чинь уул руу гарч мөргөчихөөд ирмээр санагдлаа” гэжээ. “Үнэхээр чиний хэлж буй үнэн шүү. Би ч өдөр бүр дотроо бурханд баярлаж талархсан сэтгэлээ хадгалж явдаг ч ажил төрөлд дарагдаад сүмд очих завдал тэр бүр олдохгүй юм. Чи их зөв юм саналаа. Миний өмнөөс залбирч мөргөөд ирээрэй” гэж өвгөн хэлэв.

Эмгэн гэрээсээ бөгтнөсөөр гарав. Сартай сайхан орой яг л өдөр шиг гэгээтэй байв. Эмгэн сүмд мөргөчихөөд бууж явтал чулуун дээр нялх хүүхэд уйлж байв. “Хаягдсан, өрөвдөлтэй амьтан байна. Хэн нь ингэж хүүхдээ хаядаг байна аа. Сүмд мөргөчихөөд буцах замд надтай ингэж таарна гэдэг ямар нэг учир бий буй за. Ингээд орхиод явчихвал бурханы шийтгэл амсана. Бурхан биднийг хүүхэдгүй гэдгийг мэдээд ивээлээ хайрласан учраас хариад өвгөнтэй ярьж өсгөж хүн болгож явъя.” Эмгэн дотроо ийнхүү өөртөө хэлээд хүүхдийг тэвэрч “ Алив, яасан муухай хүүхэд вэ” гэж хэлээд гэрийн зүг чиглэв.

Өвгөн эмгэнээ эргэж ирэхийг хүлээж байтал эмгэн нялх хүүхэд тэвэрсээр ирэв. Эмгэн өвгөндөө юу болсныг бүгдийг ярьтал “Энэ бурханаас илгээсэн хүүхэд учраас хайрлаж өсгөхгүй бол шийтгэл амсана” гэж өвгөн хэлэв. Ийнхүү эмгэн өвгөн хоёр хүүхдийг авч өсгөхөөр болжээ. Тэр хүүхэд эмэгтэй хүүхэд байв. Ташаанаас доош хүнтэй биш загастай адилдан байсан тул өвгөн, эмгэн хоёр өмнө дуулж байсан хүн-загас байх нь гэж бодоцгоов.

“Энэ хүний хүүхэд биш байна...” гэж хүүхдийг хараад толгойгоо илэв. “Тийм байна. Хүний хүүхэд биш мөртлөө эгдүүтэй, нүдэнд дулаахан царайтай охин биш гэж үү” гэж эмгэн хэлэв. “Ямар ч байсан яахав. Бурханаас илгээсэн хүүхэд юм чинь хайрлаж өсгөцгөөе. Том болоод сайн хүүхэд болох нь гарцаагүй” гэж өвгөн хэлэв.

Тэр өдрөөс хойш эмгэн өвгөн хоёр охиныг сайхан өсгөж хүмүүжүүлжээ. Охин өсөж өндийсөөр том алаг хар нүдтэй, сайхан үстэй, ягаавтар арьстай томоотой сайн хүүхэд болов.

3.

Охин том болсон хэдий ч биеийн хэлбэр өөрчлөгдөөгүй тул олны нүднээс дөлж гадагш ер гардаггүй гэнэ. Гэвч охиныг нэг харсан хүн охины үзэсгэлэнг гайхан биширч дахин харахын тулд лаа худалдаж авах гэж ирэх нь бий.

Өвгөн , эмгэн хоёр “Манай охин бүрэн ичимхий учраас хүний өмнө гардаггүй юм” гэж тайлбарлана. Өвгөн гэртээ лаа хийж байлаа. Охин лаан дээр зураг зурвал хүмүүс түүнийг харж баярлан дахин лаа авах болов уу гэж бодон өвгөнд энэ тухайгаа хэлтэл өвгөн дуртай зургаа зурж болно оо гэж зөвшөөрчээ.

Охин улаан будгаар цагаан лаан дээр загас, хясаа, далайн ургамал зэргийг хэнээр ч заалгаагүй хэрнээ тун чадварлаг зуржээ. Өвргөн түүнийг хараад ихэд гайхжээ. Лааны зургийг харвал лаа худалдаж авмаар болгох нэгэн далдын хүч гэх үү үзэсгэлэн гооны увидас гэх үү байв.

“Гайхалтай зуржээ. Хүн биш, хүн-загас зурсан болохоор аргагүй” гэж өвгөн шүтэн биширсэн байдалтай эмгэндээ хэлжээ. “Зураг зурсан лаа надад өгөөч” гэж эмгэн хэлээд, өглөөнөөс орой хүртэл хүүхэд хөгшингүй лааг нь авахаар хүмүүс цуварчээ. Зурагтай лаа бүгдэд хүрч чаджээ.

Тэгтэл нэгэн учир битүүлэг яриа газар авчээ. Зурагтай лааг сүмд өргөж асааж, дууссан үлдэгдлийг нь аваад далай явахад тэнгэр хангай бороо шуургатай байсан ч завь эвдэрч хэмхрэхгүй, хүн амьтан үхэх гай гамшиг тохиолдохгүй гэсэн яриа амнаас ам дамжин тархжээ.

“Далайн бурханд зориулсан сүм, дээр нь зурагтай лаа асаахад бурхан баярладаг байж таарна” гэж тосгоны хүмүүс ярилцаж байлаа.

Лааны дэлгүүрт лаа сайн зарагдаж өвгөн өглөөнөөс орой болтол тасралтгүй лаа хийсээр, охин гар нь чилж өвдсөн ч өвчнөө тэвчин улаан будгаар зургаа зурсаар л байв.

“Хүнээс гажууд төрхтэй намайг хайрлаж өсгөсөн ач тусыг мартахгүй” гэж охин буурал эмгэн өвгөн хоёрын сайхан сэтгэлд уяран том хар нүднээсээ нулимс унагаж байсан үе бий.

Өнөөх ам дамжсан яриа холын тосгонд хүрчээ. Холын загасчид, завьчид бурханд мөргөж, зурагтай лаа асааж, лааны үлдэгдлийг авч явах гэж хаа тэртээгээс ирж байлаа. Тэгээд лаа худалдан авч, уул руу өгсөж, сүмд мөргөөд лаа асааж лаа жижигэрэхийг хүлээж, дууссан лавыг нь авч харьцгаана. Ийнхүү сүм өдөр шөнөгүй гэрэлтэй байдаг болов. Ялангуяа шөнө лааны гэрэл далай дээрээс үзэсгэлэнтэй харагдана.

“Үнэхээр өгөөмөр бурхан юм” гэсэн яриа дэвэн дэлхийгээр тархав. Уул олноо алдартай уул болов.

Бурханы тухай яриа улам тархах хэдий ч лаан дээр зураг зурах охины тухай хэн ч үл санаж дурсах аж. Охиныг өрөвдөж бодох хүн байсангүй. Охин ядарч, заримдаа сартай сайхан шөнө цонхоор гадагш харж, холын хол хойд хөх далай руу татагдан нулимс дуслуулж байв.

4.

Нэг өдөр өмнөдийн улсаас дамчин хотод иржээ. Умардын хотод ирж ховор эд зүйлс хайж олж, түүнийгээ өмнөдийн хотод аваачиж зарж мөнгө олж амь зогоодог хүн аж.

Дамчин ханаас ч сонссон юм бүү мэд, хэзээ ч охины төрхийг харсан юм бүү мэд, үнэхээр хүн мөн үү эсвэл энэ дэлхий дэх ховор хүн-загас уу гэдгийг мэдсэн үү бүү мэд, эмгэн өвгөн хоёр дээр ирж, охинд нь мэдэгдэхгүйгээр, та хоёрт их хэмжээний мөнгө өгье, охиноо худалдаач гэж хэлжээ.

Нас өндөр эмгэн өвгөн хоёр эхлээд охиноо бурханаас илгээсэн хүүхэд учраас зарахгүй. Зарвал бурханы шийтгэл амсана гэж зөвшөөрсөнгүй. Дамчин татгалзсан хариу хэдэнтээ сонссон ч эмгэн өвгөн хоёр дээр буцаж ирээд ийн хэлэв “Эрт дээр үеэс хүн-загас гай зовлон авчирдаг гэгддэг. Одоо л холдуулахгүй бол муу зүйл учирна” гэж үнэмшилтэйгээр хэлжээ.

Эмгэн, өвгөн хоёр нэг л мэдэхэд дамчны ярианд итгэж эхэлжээ. Дээр нь их мөнгө гарт нь орж ирэх болохоор тэр мөнгөөр сэтгэлээ тайвшруулж, охиноо дамчинд зарахаар яриа хөөрөө тохирчээ.

Дамчин удахгүй охиныг авахаар ирнэ гээд тун чиг байртай буцав. Охин энэ яриаг мэдээд туйлын ихээр гайхаж мэгджээ. Бүрэг ичимхий, сайхан сэтгэлтэй охин энэ гэрээс холдож, холын холд таньж мэдэхгүй өмнөдийн улсад очино гэхээс айж байлаа. Охин уйлан хайлж эмгэн өвгөн хоёроос ийн гуйв “Би маш сайн ажиллана гэж амлая. Намайг үл мэдэх өмнөдийн улс руу битгий худалдаж явуулаач”

Гэвч сэтгэл зүрх нь чөтгөрт худалдсан мэт эмгэн өвгөн хоёр охиныг юу ч гэж гуйсан тоож авч сонссонгүй.

Охин өрөөндөө түгжигдэн, лаан дээр зургаа уйгагүй зурсаар л байв. Эмгэн өвгөн хоёр түүнийг харсан ч өрөвдөж хайрлах сэтгэл гаргасангүй.

Гэрэлтэй сартай нэгэн шөнө байлаа. Охин давалгаан чимээ сонсон, ирээдүйгээ бодон гуниглан байв. Давалгаан чимээ сонсож байхад холын тэртээд өөрийг нь дуудаж байх шиг санагдав. Цонхоор гадагш харвал гүн хөх далайн дээрх сарны тусгал гэрэлтэн байв.

Охин суусаар лаан дээр зургаа зурсаар л байв. Гэтэл гэрийн гадаа дуу чимээ гарах дуулдав. Дамчин өнөө орой охиныг авч явахаар ирсэн нь тэр байжээ. Том төмөр тортой дөрвөлжин хайрцагтай тэрэг авчирчээ. Тэр хайрцган дотор бар, араатан амьтад, могой зэрэг амьтад байлаа.

Сайхан сэтгэлтэй хүн-загас ч далайн гүний үзэшгүй биет учраас бар, араатан зэрэгтэй адил гэж үзжээ. Энэхүү төмөр хайрцагийг охин харвал хэр их айж эмээх бол. Охин тэр бүхнийг үл мэдэн, доош харан зургаа зурсаар л байлаа. Өвгөн, эмгэн хоёр орж ирээд “За, одоо чи явах боллоо” гээд дагуулж явах гэв. Охиныг яаруулж байсан учраас гартаа барьж байсан лааны зургаа дуусгалгүй ув улаан өнгөөр тэр чигт нь будчихжээ.

Охин өөрийн гунигаа шингээн хоёр гурван улаан лаа ийнхүү орхижээ.

5:

Тайван намуун шөнө байлаа. Өвгөн, эмгэн хоёр хаалгаа түгжин унтацгаав. Шөнө дунд хаалгыг нь түн түн гэж тогшин чимээ гарав. Өвгөн эмгэн хоёр нас өндөр улс тул чих муу улс, хаалга нүдэх чимээг арай чүү сонсож хэн байж таарах вэ гэж гайхлаа.

 “Хэн бэ?” гэж эмгэн асуув.

Гэвч хэн ч хариу өгсөнгүй. Хаалгыг нь түн түн гэж тогшсон хэвээр л байв.

Эмгэн босож, хаалгаа жоохон нээж гадагш хартал нэгэн цайвар цагаан арьстай эмэгтэй үүдэн дээр нь зогсож байв.

Эмэгтэй лаа худалдаж авахаар иржээ. Эмгэн жаахан ч атугай мөнгө олох л юм гарвал дургүйцдэггүй байв.

Эмээ лааны хайрцагаа гаргаж эмэгтэйд үзүүлэв. Тэр үед эмгэн эмэгтэйн усанд норсон урт хар үс сарны гэрэлт гялтагнаж байхыг хараад гайхав. Эмэгтэй хайрцган дотор ув улаан лааг авч, таг ширтэн харж, мөнгөө төлчихөөд улаан лаагаа аваад гараад явав.

Эмгэн лааныг гэрэлд мөнгөө харвал тэр нь мөнгө биш хясааны хальс байв. Эмгэн хууртагдаж гэж бодоод уурлан гэрээс гаран хартал өнөөх эмэгтэйн бараа үл харагдана.

Тэр шөнийн явдал гэнэ. Гэнэт тэнгэрийн байдал өөрчлөгдөн хүчтэй далайн шуурга болов. Дамчин охиныг усан онгоцонд ачин өмнөдийн улс руу явж байхад далайн хаяанд цохигджээ.

“Энэ хүчтэй шуурга болж байхад тэр усан онгоцыг аврах боломжгүй” гэж өвгөн эмгэн хоёр шуурганаас айн чичрэн хоорондоо ярьж байв.

Үүр цайх үед далайн хаяа харлайн, аймшигтай дүр төрхтэй болжээ. Тэр шөнө хөдөлсөн усан онгоц хэдэн хэсэг тасдуулсан сэг мэт болжээ.

Учир битүүлэг бас нэг зүйл болсон нь тэр шөнөөс хойш улаан лааг уулын сүмд асаасан шөнө одоо ч гэсэн тэнгэр хэчнээн сайхан байлаа ч шуурга болж догширдог аж. Тэрнээс хойш улаан лаа гай зовлон дууддаг гэж яригдах болов. Лааны дэлгүүрийн эмгэн өвгөн хоёр бурханы шийтгэл амслаа гээд лааны дэлгүүрээ бүрмөсөн хаажээ.

Харин хаанаас ч юм бүү мэд хэн нэгэн сүм рүү очин улаан лаа асааж байв. Дээр үед тэр сүмд асаасан зурагтай лааны үлдэгдлийг аваад явахад далайд ямар ч гай гамшигт өртөлгүй эсэн мэнд эргэж ирдэг байсан бол тэр явдлаас хойш улаан лаа асахыг харах төдийд л далайд шуурга, салхинд өртөн амь алддаг болжээ.

Төдөлгүй энэ яриа дэвэн дэлхийгээр тархаж, хэн ч уулын дээрх сүм рүү очихоо болив. Урьд өмнө өгөөмөрөөр алдартай байсан бурхан хотынхны чөтгөр савдаг болж хувирчээ. Тэгээд хотынхон тэрхүү сүмийг байхгүй байвал зохино гэж үзэх ядах болцгоов.

Завьчид, далайн хаяанаас сүм байрлах уулыг харан айж эмээж байв. Шөнө болоход далай тун догшин болно. Хаашаа ч харсан өндөр давалгаа давалгаалан, хавцгай мөргөх бүрд цагаан хөөс сахрана. Сарны гэрэл үүлийн завсраар давалгаанд ойх бүрд улам аймшигтай харагдаж байв.

Хав харанхуй, бүртийх одгүй, бороотой шөнө давалгааны дээр улаан лааны гэрэл тусан улам бүр өндөрсөж уулын дээрх сүмийг чиглэн давалгаалан наашлахыг харсан хүмүүс байх аж:

Хэдэн жилийн дараа тэрхүү хот устан алга болжээ.