Үнээ хүүхэн үлгэр

Японы хүүхдийн зохиол, богино өгүүллэгийн мастер Огава Мимэй зохиолчийн "Үнээ хүүхэн" үлгэр.

---
Эрт урьд цагт нэгэн тосгонд бие өндөр эмэгтэй амьдран суудаг байв. Нэлээн өндөр учраас хүзүүгээ гэлжийлгэж алхдаг байв. Тэр эмэгтэй чих дүлий нэгэн аж. Сэтгэл уяхан зөөлхөн тэрбээр өөрийн ганц хүүгээ энхрийлж эрхлүүлдэг байв. Бүсгүй үргэлж хар кимоно өмсдөг байлаа. Хүүтэйгээ хоёулахнаа амьдарна. Нас жаахан хүүгээ хөтлөн гудамжаар алхаж явахыг нь тосгоны хүмүүс олонтаа харж байжээ. Сэтгэл зөөлөн, том биетэй болохоор хэн нэгэн нь “үнээ хүүхэн” гэж хоч өгсөн байв.

Эмэгтэйг гудамжаар явахад нь тосгоны хүүхдүүд “үнээ хүүхэн” явж байна гэж ховор зүйл харсан мэт бие биедээ хэлж, эмэгтэйн араас нь дагаж элдэв зүйлээр хэлж байсан ч хөөрхий эмэгтэй чих дүлий тул чимээгүй, доош харсан чигээр хөлөө чирэн гэлдэрнэ.

Үнээ хүүхэн хүүхдээ эрхлүүлэх нь бусдаас арай өөр байв. Өөрөө чих дүлий, дээр нь эцэггүй тул хүмүүс хүүхдийг нь шоглох вий гэж санаа зовнихын зэрэгцээ өөрөөс нь өөр хэн ч хүүхдийг нь өсгөхгүй гэдгийг мэдэж байгаа болохоор хүүхдээ өрөвдөн, ихэд хайрлаж энхрийлж байдаг байв. Хүү ч ээждээ хайртай байв. Ээж нь хаана л явна хүү дагаад явна.

Үнээ хүүхэн бие томтой, бусдаас илүү чадал тэнхээтэй, сэтгэл зүрх зөөлөнтэй тул хүмүүс эмэгтэйгээр хүч чадал шаардсан ажил хийлгэхээр гуйж ирдэг байв. Түлээний мод үүрэх, чулуу зөөх, ачаа тээш буулгах ачих гэхчилэн хүнд хүчир ажил хийлгүүлж байлаа. Үнээ хүүхэн ч ажил голохгүй хийнэ. Ийнхүү ажил хийж олсон мөнгөөр хүүтэйгээ өл залгуулж байв. Том биетэй, хүчтэй ч гэлээ эмэгтэй нэг өдөр өвджээ. Өвчин гэдэг хэлж биш хийсэж ирдэг билээ. Үнээ хүүхний өвчин хүнд байсан учир ажил хийж чадахгүй байлаа.

Хорвоог орхих өдөр ирэх нь гэж үнээ хүүхэн бодов. Хэрэв би үхчихвэл хүүхдийг минь хэн өсгөх билээ гэж санаа зовнив. Ингэж бодох бүрд үхье ч гэж болохгүй санагдана. Энэ бие үхлээ ч сүнс ч болтугай болоод хүүхдээ харж хамгаалах юм сан гэж залбирч байв. Эмэгтэйн том зөөлөн харцтай нүднээс нулимс том томоор урсана. Үнээ хүүхэн хувь тавилангаа өөрчилж чадсангүй ээ. Хүнд өвчин байсан учраас хүүхэн удалгүй нас баржээ.

Тосгоны хүмүүс үнээ хүүхнийг өрөвдөж дурсаж байв. Хүүдээ ямар их санаа зовж шаналж байсныг нь мэдэх толгойтой бүхэн хүүхний хойноос гашуудаж байлаа. Тосгоны хүмүүс цугларч үнээ хүүхний оршуулга үйлджээ. Ард өнчин хоцорсон хүүг бүгдээрээ харж асарч өсгөхөөр болцгоожээ. Хүү нэг айлаас нөгөө айл руу дамжин явсаар өсөж том болжээ. Хүү баяртай явдал болсон ч гунигтай явдал болсон ч эхийгээ үргэлж санаж дурсаж байв.

Хавар, зун, намар, өвөл ээлжлэн өнгөрөх хэдий ч хүү ээжийгээ санаж үгүйлсээр байв. Өвлийн нэг өдөр хүү тосгоны хил болсон уулыг харж зогсож байтал уулын цастай хэсэгт ээжийнх нь сүүдэр гэнэт харлан харагдаж гэнэ. Хүү ихэд гайхсан ч юу харснаа хэнд ч хэлсэнгүй.

Ээжийгээ санах бүрийд хүү тосгоноос гарч уул нурууд харж зогсдог болов. Цэлмэг өдөр ээжийнх нь хар сүүдэр тодрон харагддаг байв. Ээж нь чимээгүйхэн хүүгээ хамгаалан харж байгаа мэт өөрт нь санагдах аж. Хүү энэ тухай хэнд ч ам нээж хэлээгүй ч тосгоны хүмүүс энэ тухай мэджээ. “Баруун ууланд үнээ хүүхэн харагдсан.” гэж хүмүүс ярих болов. Хүмүүс баруун уул харж үнээ хүүхэн гарч ирэхийг хүлээж харж зогсох болов гэнэ.

Хүүдээ санаа зовж, тэр ууланд сүүдэр нь харагдсан байхаас гарцаагүй гэж хүмүүс ам дамжин ярих болов. Хүүхдүүд цэлмэг өдөр баруун уулыг ширтэн “Үнээ хүүхэн, үнээ хүүхэн” гэж ам амандаа шаагилдана.

Гэвч хавар болж цас хайлж, үнээ хүүхний сүүдэр бага багаар арилж, цас бүрэн арилахад сүүдэр бүр харагдахаа больжээ.

Дараагийн өвөл болоход цас уулыг нөмөрч, баруун ууланд үнээ хүүхний сүүдэр бага багаар тодрон гарч ирэв. Хүүхэд томчууд бүгд өвөлдөө үнээ хүүхний тухай элдэв яриа ярьж өнгөрөөх болов. Хүү ээжийгээ санаж үгүйлэн өдөр бүр уул ширтэх болжээ.

“Үнээ хүүхэн дахиад л баруун ууланд харагдсан. Хүүгийнхээ хойноос их санаа зовсны шинж биз. Өрөвдөлтэй юм” хэмээн тосгоны хүмүүс ярин хүүг өсгөн тэжээж байлаа. Хавар болж дулаарахад үнээ хүүхний сүүдэр цастай хамт алга болно.

Ийнхүү өвөл болох бүрд баруун ууланд үнээ хүүхний сүүдэр гарч ирдэг байлаа. Энэ хугацаанд хүү ч өсч том болж, тосгоноос холгүй газар худалдаачны туслах болж сурахаар явжээ. Хүү тосгонд байх үед баруун ууланд хайртай ээжийнхээ сүүдрийг харж байв. Тосгоны хүмүүс хүүг явсан ч цас орж баруун ууланд үнээ хүүхний сүүдэр харагддаг тухай ээж хүүгийн хүйн холбооны тухай ам дамжин ярьсаар байв. “Үнээ хүүхний сүүдэр жижигхэн харагдаж байх чинь. Дулаарч байгаагийнх биз” гэж тэнгэр хангайн байдлыг үнээ хүүхний сүүдрээр шинжиж ярьцаадаг болцгоосон гэнэ.

Үнээ хүүхний хүү нэг хавар баруун уулан дээрх ээжийнхээ сүүдэрт хэлэлгүй худалдаачны гэрээс оргож галт тэргэнд сууж төрсөн нутгаа орхин өмнөдийн нутаг руу яваад өгчихжээ. Тогсоны хүмүүс хэн нь ч хүү хаашаа явсан, хаана байгаа тухай сураг гаргаж чадсангүй. Зун өнгөрч, намар болж, дараа нь өвөл болов.

Тосгон, эргэн тойрны уул нурууд цасанд дарагдав. Хачирхалтай явдал бол тэр жил баруун ууланд үнээ хүүхний сүүдэр үзэгдээгүй гэнэ.

Үнээ хүүхний сүүдэр харагдахгүй болсонд тосгоны хүмүүс гайхаж “Хүү тосгоноос бүр явсан болохоор ээж нь хүүгээ харж хандах хэрэггүй болсных биз” гэж өөр хоорондоо ярилцаж байв.

Тэр өвөл өнгөрч, хаврын урь оржээ. Тосгоны цас хараахан хайлж амжаагүй, шал пал болсон байв. Нэгэн орой тосгонд том биетэй эмэгтэй хүн гэлдрэн алхалж байв. Түүнийг харсан хүмүүс гайхан цочирджээ. Учир нь тэр эмэгтэй үнээ хүүхэн байв.

Үнээ хүүхэн яагаад, хаанаас гарч ирсэн болохыг хүмүүс гайхан ярилцана. Шөнө дунд үнээ хүүхний алхаж байхыг хэд хэдэн хүн харжээ. “Үнээ хүүхэн хүүгээ төрсөн тосгоноо орхиод явсныг мэдээгүй бололтой. Хүүгээ хайж шөнө дунд тосгоноор алхалж байгаа байх” гэж таамаглаж байлаа. Цас бүрэн арилж хөлний мөр ч харагдахаа болив. Модод мөнгөн бүйлсээр бүрхэж, шөнөдөө гэгээтэй урин цаг иржээ. Нэгэн шөнө үнээ хүүхэн тосгоны харанхуй буланд зогсон уйлж байхыг хүмүүс харжээ. Харин дараа нь хэн ч үнээ хүүхний барааг харсангүй. Үнээ хүүхэн хаачсныг хэн ч мэдсэнгүй.

Түүнээс хойш өвөл болсон ч ууланд үнээ хүүхний сүүдэр үзэгдэхээ больсон гэнэ.

Үнээ хүүхний хүү өмнөдийн цас ордоггүй улсад ирж хамаг чадлаараа хичээн ажиллаж, нэлээн хөлжиж гэнэ. Тэгтэл өөрийн төрсөн нутаг орноо санан үгүйлэх болов гэнэ. Буцаад харьсан ч төрсөн эх, ах дүү байхгүй ч гэлээ хүүхэд байхаас өсгөж тэжээсэн хүмүүс бий гэж бодон тосгон, тосгоны хүмүүсийг эргэн дурсав. Тэр хүмүүст баярлаж талархсан сэтгэлээ илэрхийлэхгүй бол болохгүй гэж бодлоо. Хүү зөндөө бэлэг, мөнгө бэлдэж, төрсөн тосгондоо иржээ. Хүү тосгоны хүмүүст ач тус санаж явдаг сэтгэлээ хэлж, хүмүүс ч хүүд баярлаж байгаа илэрхийлэв.

Үнээ хүүхний хүү тосгоны төлөө ямар нэг зүйл хийе гэж бодож тогсонд том газар худалдаж авч алимны мод олныг тарив. Хүү том амттай алим ургуулж, өөр улс орон руу илгээж байлаа. Хүү олон хүн ажилд авч ажиллуулж, алимны моддоо бордож, өвөл хүйтнээс хамгаалж хучин, цасанд даруулахгүйг хичээж байлаа. Модод улам өндөр ургажээ. Нэг хавар том талбай цасанд дарагдсан мэт алимны цэцэгс цэцэглэжээ. Нар өдөржин цэцэгсийг алтан туяагаараа гэрэлтүүлж зөгий цэцэгс дунд зогсоо зайгүй бал түүж байлаа. Зуны эхэн сар хөх өнгөтэй жижиг бүйлс гарч ирэв. Бүйлс бага багаар томорч байсан ч гэнэт хорхойд идэгдэж бүх жимс газар уначихжээ. Дараа жил, түүний дараа жил ч яг адилхан явдал давтагдаж , жимс бүгд уначихсан гэнэ. Үүнд ямар нэг учир бий гэж хүмүүс таамаглаж байв. Тосгоны нэгэн мэргэн өвгөн хүүд хандаж “Ямар нэг хараал хүрсэн байх. Чи ямар нэг болохгүй зүйл хийсэн үү?” гэж асуужээ. Үнээ хүүхний хүүд сэжиглэж бодох зүйл огт байсангүй.

Хүү ганцаараа үлдэж, чимээгүй дотроо ухаж бодтол тосгоноос гарч явснаас хойш ээжийнхээ сүнсийг тоохгүй орхисноо санаж гэнэ. Тосгонд эргэж ирсэн ч нэг л удаа булшийг нь эргэснээс лам залж мөргөл үйлдээгүй аж. Ээж нь хэр их хайрлаж энрхийлж байсныг, тэнгэрт хальсны дараа ч тэр хүүгийнхээ хойноос санаа тавьж харж хамгаалж байсныг санаж, харин өөрөө хүйтэн сэтгэл гаргаснаа анзаарчээ. Ээжийгээ уурлуулж гомдоосных байх гэж хүү бодож хүү лам залж тосгоны хүмүүсийг дуудаж ээжийнхээ булшинд очин хойдохын ерөөл тавиулжээ.

Дараа жилийн хавар алимны модод цагаан цас адил бүхэлдээ дэлгэрч талбайг бүрхэв. Зун хөх үр гарав. Жил бүр хорхойд идүүлж байсан болохоор энэ жил ч мөн адил тэгэх биз гэж бодож байв. Тэгтэл тэр жилийн зунийн нэг өдөр олон жижиг сарьсан багваахай нисэн иржээ. Шөнө бүр сарьсан багваахайнууд муу өт хорхойг түүж идэж байв. Тэр дунд нэг том сарьсан багваахай байлаа. Яг л хатан хаан нь бололтой бусад сарьсан багваахайнуудаа залж байх шиг харагдав. Тэргэл сартай, цэлмэг шөнө ч үүлтэй бүрхэг хав харанхуй шөнө ч сарьсан багваахайнууд алимны моддын дээгүүр нисэж байв.  Тэр жил алим өт хорхойд идүүлэлгүй, бодож байснаас их ургац хураажээ. “Үнээ хүүхэн сарьсан багваахай болж хувиран хүүгээ хамгааллаа” гэж тосгоны хүмүүс эхийн сайхан сэтгэлийг бишрэн ам дамжин ярьцгаав.



Дараа жилийн зун, түүний дараа жилийн зун ч том сарьсан багваахай бусад сарьсан багваахайнуудаа залж чиглүүлсээр шөнө бүр алимны моддыг өт хорхойноос хамгаалах болов. Түүний ачаар алим хорхойд идүүлэлгүй бүрэн бүтэн ургаж, хүү их ургац хураах болов. Ийнхүү үнээ хүүхний хүү дутагдах гачигдах зүйлгүй сайхан амьдарсан гэдэг.  

----

Ах дүүс

Нэг зун би гэж гэрийн ажилд мааруу юм болхоороо халуун плиткан дээр тавьсан байсан хайлсан тостой шанага нүцгэн гараараа барьж аваад, түлэгдэхдээ цочоод салгалаад шидээдэх сэн чинь явж явж том ахын хүзүү, нуруун дээр очоод буучихдаг юм. Тэгээд л ахыг орилоод л өвдөөд л сүйд болох байх гээд л харсан чинь ердөө л амандаа "Өө" гэчихээд л цамцаа тайлж тавьчихаад миний шидсэн шанага, асгасан тосыг цэвэрлэж эхлэж байгаан. Түлэгдэлтэнд түрхдэг тос олчихоод ахын нуруу, хүзүүг хартал хачин аймаар улайгаад, цэврүү дүүрэн үсэрчихсэн байж билээ. "Өвдөж байна уу" гэсэн чинь "зүгээр ээ" гэж. Аав маань бодь хүн байсан. Том ах маань бас нэг бодь хүн байх. 

"Аугаа жүжигчинтэй хийсэн ярилцлага"

Стивен Ликок


Аугаа жүжигчинтэй уузах гэж нэлээн хүндрэл бэрхшээлийг туулсны эцэст түүний номын сангийн нам гүм өрөөнд ярилцлага авахаар болсон юм. Жүжигчин тухлаг гүн буйдан сандалд сууж бодолдоо автан бидний байгааг ч анзаарахгүй байлаа. Түүний өвдөгний хавьцаа уран сайхнаар авахуулсан зураг нь байх бөгөөд аугаа жүжигчин түүний үл ойлгогдох нууцыг тайлахыг хичээх мэт тас гөлрөн ширтэх аж. Бид энэ зуур түүний тохойн тушаа ширээн дээр тавьсан хар цагаанаар буулгасан сайхан зургийг нь мөн таазнаас дүүжлээстэй гайхалтай хөргийг нь харж амжлаа. Энэ бүхнийг бид сандал дээр суухын зуур л анзаарцгаасан юм. Биднийг тэмдэглэлийн дэвтрээ гаргах үед аугаа жүжигчин бидэн рүү харав.
“Ярилцлага гэнээ?” гэж хэлэхэд нь түүний хоолойноос залхсан ядарсан өнгийг мэдрэгдэв. “Дахиад л ярилцлага!”
Бид бөхийв.
“Сурталчилгаа!” гэж өөрөө өөртөө бувтнан “Сурталчилгаа!. Яагаад заавал бид, жүжигчид, ийм сурталчилгаанд оролцож байх ёстой юм бэ?”
Бид үг бүрийг нь хэвлэж, гаргах бодолгүй байгаа гэж уучлал гуйн тайлбарлатал “Юу?! Хэвлэхгүй гэнээ?! Нийтлэхгүй гэнээ?! Тэгвэл яах гэж...”
Бид түүний зөвшөөрөлгүйгээр хэвлэхгүй гэдгээ нэг юм тайлбарлав.
“Аа тийм учиртай юм бий. ” гэж өнөөх л залхсан байдалтай хэлээд “Миний зөвшөөрөлгүй гэнээ... За за, тэгэхээр би зөвшөөрөхөөс өөр яах билээ. Дэлхий, ард түмэн надаас үүнийг хүлээж байгаа. Юу хүссэнээ л хэвлэ, гарга. Надад магтаал хэрэггүй, нэр хүнд ч хамаагүй. Дараа дараагийн үеийнхэн намайг үнэлэх болно. Гэхдээ...” гэж тэр дууны өнгөө чухал болгоод “надад бичсэн зүйлээ урьдчилж илгээхээ мартав аа. Би зарим нэг засвар хийж магадгүй” гэв.
Бид зөвшөөрсний тэмдэг болж тонголзов.
“За одоо” гэж бид яриагаа эхлэн “таны уран бүтээлтэй холбоотой хэдэн асуулт асуухыг зөвшөөрнө үү. Юуны өмнө таны бодлоор жүжгийн яг ямар төрөлд таны уран чадвар, авъяас илүү тод гардаг вэ? Эмгэнэлт эсвэл инээдмийн жүжиг гээд...” гэж асуув.
“Аль алинд нь” гэж Аугаа жүжигчин хариулав.
“Өөрөөр хэлбэл таны гоц авъяас аль алинд нь давамгайлдаггүй гэсэн үг үү” гэж бид лавлав.
“Үгүй ээ. Миний авъяас аль алинд нь тэргүүлдэг юм” гэж тэр хэлэв.
“Уучлаарай” гээд бид “Бид хэлэх гэсэн санаагаа бүрэн тод гаргаагүй бололтой. Бид юу гэж асуух гэсэн юм бэ гэхээр та өөрийгөө энэ хоёр төрлийн аль нэгэнд илүү сайн байж чаддаггүй гэсэн үг үү гэх гэсэн юм” гэж асуув.
“Үгүй дээ” гээд Аугаа жүжигчин гараа урдаа бариад (бидний сайн мэдэх, шүтэн харах дуртай гайхамшигтай хөдөлгөөн юм) арслан мэт толгойгоо хойш өргөхөд арслангийн дэл шиг үс нь арслангийнх шиг дух руу нь налан унав. Тэрээр “Үгүй дээ. Би аль алинд нь сайн. Миний авъяас эмгэнэлт болон инээдмийн жүжгийн аль алиныг нь шаарддаг юм” гэлээ.
“Өө, тийм үү” гэж бид нэг юм ойлгоод “Тийм болохоор та Шекспирын жүжигт тоглох гэж байгаа юм байна шүү дээ, тийм ээ?” гэж асуулаа.
Аугаа жүжигчин хөмсгөө зангируулав.
“Зөв болгож хэлвэл Шекспирын зан чанар миний тоглолтоор илрэх юм” гэв.
“Өө тэгэлгүй яахав. Нээрээ тийм л дээ” гэж бид өөрсдийн тэнэглэлдээ ичиж ам амандаа бувтнав.
“Би Гамлетын дүрд тоглох гэж байгаа” гэж аугаа жүжигчин үргэлжлүүлээд “Цоо шинэ Гамлет гарч ирнэ гэж хэлэхэд буруудахгүй” гэлээ.
“Шинэ Гамлет гэнээ!” гэж бид гайхсандаа дуу алдан “Шинэ Гамлат? Ийм зүйл байж болно гэж үү?” гэлээ.
“Бололгүй яахав” гэж аугаа жүжигчин хариулаад арслангийн тэргүүн мэт толгойгоо ургаш болгон “Би энэ дүрийг судлах гэж олон жил зарцуулсан. Гамлетын дүрийг өнөөг хүртэл буруу тайлбарлаж байсан” гэв.
Бид гайхан цочирдон сууж байлаа.
“Өнөөг хүртэл бүх жүжигчид” гэж үргэлжлүүлээд “зүрхэлж хэлэхэд өөрсдийгөө жүжигчид гэж нэрлэгсэд, өөрөөр хэлбэл надаас өмнө жүжиглэхийг оролдогсод тэр дүрийг гаргахдаа байнга алдаж байлаа. Тэд Гамлетыг хар нөмрөгтэй тоглож байлаа” гэв.
“Тийм, тийм. Хар нөмрөгтэй байдаг!” гэж бид яриаг таслан дуугарав.
“Тийм шүү. Энэ бол ёстой утга учиргүй юм” гэж аугаа жүжигчин яриагаа үргэлжлүүлэн ард байгаа номын шүүгээнээс хоёр гурван хүнд боть ном гаргаж ирэв. “Та нар Элизабетийн үеийг судалсан уу?” гэлээ.
“Ямар үе гэнээ?” гэж бид даруухнаар лавлав.
“Элизабетийн үе гэж сонссон уу?”
Бид дуугүй л байлаа.
“Эсвэл Шекспирын өмнөх үеийн эмгэнэлт үеийг?” гэж асуув:
Бид нүдээ бууруулав.
“Хэрэв та нар судалсан бол хар нөмрөгтэй Гамлет гэдэг байж болшгүй юм. Та бүхэнд ухаарах сөхөө байваас би тайлбарлаж болно. Шекспирын үед хэн ч хар нөмрөг өмсөж байгаагүй юм. Тийм зүйл ч байгаагүй” гэв.
“Тийм бол та яаж Гамлетыг гаргах вэ?” гэж бид гайхсан, сониучирхсан, бахархсан өнгөөр асуув.
“Бор нөмрөг өмсөнө” гэж Аугаа жүжигчин хэлэв.
“Бурхан минь” гэж бид дуу алдан “Энэ чинь нээлт байна!” гэж бахдав.
“Тийм ээ. Энэ бол нээлт” гэж тэр батлаад “Энэ гэхдээ миний олон санаануудын зөвхөн нэг нь. Миний гол үзэл санаа Гамлетын сэтгэл зүйг илэрхийлэхэд гарна” гэв.
“Сэтгэл зүй гэнээ!” гэж бид асуув.
“Тийм ээ, сэтгэл зүй. Гамлетыг үзэгчдэд ойлгуулахын тулд, би маш их зовлон тээж яваа хүн гэж харуулахыг зорьж байна. Түүнийг Weltschmerz[1] зовоож тарчлааж байгаа. Мөн тэр Zeitgeist[2] –н бүхий л ачааг нуруундаа үүрч яваа. Мөн чанарын хувьд мөнхийн үгүйсгэл түүнийг дагаж байгаа”
“Та түүний үүрч буй ачаа арай дэндүү байжээ гэж хэлэх гэсэн юм уу?” гэж бид аль болох цоглог асуув.
“Түүний хүсэл зориг мохсон” гэж Аугаа жүжигчин бидний асуултыг үл тоомсорлон үргэлжлүүлэн “тэр нэг зүг рүү тэмүүлээд нөгөөг нь хаядаг. Тэр нэг там руу унаад, дараа нь тэнгэр хүртэл нисдэг. Түүний хөл газрыг хайх ч агаар дээр л гишгээд байдаг” гэв.
“Гаймшигтай! Үүнийг судалж олж мэдэхэд маш олон нарийн бүтэц зохион байгуулалт хэрэгтэй байх даа?” гэж бид асуув.
“Бүтэц гэнээ!” гэж аугаа жүжигчин арслан мэт инээн “Ухаан бодлын бүтэц, хүч чадлын зохион байгуулалт, соронзонгийн...”
“Аанхаан, тог цахилгаан” гэж бид хэлтэл
“Үгүй ээ” гэж Аугаа жүжигчин хэлээд “Та нар ойлгохгүй байна. Би энэ бүхнийг өөрөө хийсэн юм. Жишээ нь үхлийн тухай ганцаарчилсан яриа байна. Та нар мэднэ биз дээ?” гэв.
“Орших уу, эс орших уу?” гэж бид эхлэв.
“Зогс” гэж Аугаа жүжигчин хэлэв. “Одоо бодоцгоо. Энэ ганцаарчилсан яриа. Яг мөн шүү. Үүнд л учир нь байна. Энэ бол Гамлет өөрөө өөртөө дотроо хэлж буй үг юм. Минийхээр бол ямар ч үг дуулдах ёсгүй. Бүх яриа чив чимээ, нам гүмд болох юм”
“Та үүнийг яаж хийх болж байна вэ?” гэж бид асуувал
“Зөвхөн нүүрний хувирал, хөдөлгөөнөөрөө”
Тэнгэр минь! Ингэж болно гэж үү? Бид жүжигчин рүү шимтэн харав. Энэ удаа нүүр рүү нь сайн харав. Бид үүнийг жүжигчин хийж чадах юм байна гэж анзаарч эхлэв.
“Би үзэгчдийн өмнө гэж ирээд нүүрний хөдөлгөөнөөр ганцаарчилсан яриаг хийнэ” гэж аугаа жүжигчин хэлэв.
Аугаа жүжигчин ийн ярихдаа тэр гараа зангидан дүрдээ орон сэтгэл хөдлөл, бодол, итгэл найдвар, эргэлзээ, шаналал нэг нэгээр илрэн байв. Бид энэ бүгдийг түүний байдлаас дараалан харах шиг болов.
“Гайхамшигтай!” гэж бид ам амандаа шивнэлдэв.
“Шекспирын үг”гэж аугаа жүжигчин хэлэх үед нүүрний төрх урьдын хэвийн байдалд орж “ямар ч хэрэггүй. Миний тоглолтонд огт хэрэггүй. Би бүгдийг хасна. Жүжигт ийм хэсэг их байх болно. Гамлет гавал барьж зогсдог алдарт хэсгийг жишээ болгоё. Шекспир “Ай, хөөрхий Йорик! Би түүнийг сайн мэддэг байлаа...” гэж хэлсэн байдаг”гэв.
“Тийм, тийм!” гэж бид өөрийн мэдэлгүй ам булаалдаж “Хязгааргүй ухаант хүн...” гэтэл
“Та нарын дуудлага аймшигтай сонсогдож байна” гэж жүжигчин хэлэв. “Та нар цааш нь сонс. Миний онолоор бол жүжигт ямар ч үг хэрэглэхгүй. Ганц үг хэрэглэхгүй. Гавал барихдаа би маш удаан, тайвнаар тайзан дээр гарч ирнэ. Дараа нь чив чимээгүй хэвээр гавлыг алган дээрээ тавьсан хэвээр багана налж зогсоно”
“Гайхалтай!” гэж бид хэллээ.
“Дараа нь тайзны голоор сүрлэг гэгч нь алхаж энгийн нэгэн модон вандан дээр очин гавал ширтэн түр зуур сууна” гэв.
“Хэлэх ч үг алга!”
“Дараа нь би тайзны ар руу явж хэвлийгээрээ газар хэвтэнэ. Ингэхдээ нүдний өмнө гавлаа барьсан хэвээр байна. Ийм байрлалтай хэсэг зуур байж байгаад Йорикийн гунигт түүхийг харуулахаар хөл, гэдсээ хөдөлгөн ургаж удаан мөлхөнө. Эцэст нь гавлыг гараасаа салгалгүй үзэгчид рүү нуруугаа харуулж гэнэтийн хөдөлгөөн хийж найзаа алдсандаа шаналж буй Гамлетын тэр их уй гашууг харуулах болно”
“Яаж ингэж сэтгээ вэ!” гэж бид дор дороо гайхаж бахдсандаа дуу алдацгааж “Энэ зүгээр нэг хувьсгал биш, харин хувьсал болж байна” гэцгээв.
“Аль алиар нь л нэрлэ” гэж аугаа жүжигчин хэлэв.
“Ер нь та Шекспиртэй Шекспиргүй болох юм байна гэсэн үг бус уу?” гэж бид үргэлжлүүлэв.
“Яг тийм. Шекспиргүй байхад болно. Түүнгүйгээр би маш ихийг хийж чадна. Шекспир надаас зуурчаад байгаа юм. Миний хэлэх гэсэн санаа бол Шекспир биш. Түүнээс илүү учир агуулгатай, өргөн хүрээтэй, илүү...юу ч гэмээр юм...илүү аугаа” Ингэж хэлээд аугаа жүжигчин дуугаа хураав. Бид харандаагаа өргөсөн хэвээр хүлээж байлаа. Тэгтэл түүний нүд хурцаар гэрэлтэн “Миний хэлэх гэсэн санаа бол би өөрөө юм” гэж шивнэв.
Ингэж хэлээд тэр суудал дээрээ юу ч үл дуугаран хөдөлгөөнгүй суусаар байв. Бид чимээгүй болгоомжтойгоор дөрвөн хөллөн хаалга хүртэл мөлхөж, дараа нь тэмдэглэлийн дэвтрээ амандаа зуун шатаар бууцгаав.

[1] Ертөнцийн зовлон шаналал (нем.).

[2] Цаг хугацааны сүнс (нем.).

Жич. Шог зохиолч Стивен Ликокийн инээдмийн өгүүллэгүүдээс манай ээж орчуулж гаргах гэж байгаад амжаагүй. Тэрийг нь хэвлүүлчих санаатай өөрөө бас нэмж хэдэн өгүүллэг орчуулж үзэж байна. Үүний нэгийг блоглолоо. Засвар хийлгүй шууд тавьсан болохоор алдаа байвал хэлээрэй. Энэ номыг гаргахад өгүүллэгүүдэд нь таарсан хошин зураг хийвэл зүгээр байх гэж бодоо л байна.

Миний алдсан доллар

Миний алдсан доллар
Стивен Ликок

Миний найз Тодд надад нэг долларын өртэй юм. Мань хүн мөнгө зээлээд арван хоёр сар өнгөрсөн ч би буцааж мөнгөө авна гэж өчүүхэн ч төдий найдахгүй байгаа бөлгөө. Тоддтой уулзах бүрд мань эр надад нэг долларын өртэй эсэхээ санаж байгаа эсэх нь тун эргэлзээтэй харагддаг юм. Тааралдах бүрийд л бид байнга нөхөрсөг найрсагаар уулзалдана. Миний доллар түүний толгойноос аль хэдийн арчигдсан нь тодорхой. Би хэзээ ч тэр мөнгөөний барааг харахгүй гэдгээ бүрэн ойлгосон л доо.
Нөгөөтэйгүүр Тодд надад нэг долларын өртэй гэдгийг би насан туршдаа санаж явна гэдгээ сайн мэдэж байна. Миний энэ өрийг мартаж чадахгүй байгаа нь бидний нөхөрлөлд ямар ч саад учруулахгүй гэдэгт харин итгэлтэй байгаа. Өөр хүмүүс яадгийг мэдэхгүй, гэхдээ хэн нэгэн надад өртэй бол би үхэн үхтлээ бодсоор л байх болно.
Яг юу болсныг эхнээс нь өгүүлье. Тодд өнгөрсөн жилийн дөрөвдүгээр сарын найманд Бермудын арал руу явахынхаа өмнө надаас нэг доллар гуйсан билээ （Энэ өдрийг, юмыг яаж мэдэх вэ, Тоддын нүдэнд тусаж магад гэж бодоод тодорхой хэлж байгаа юм）. Тодд такси барихад нэг доллар хэрэгтэй байсан болохоор би түүнд зээлсэн юм. Энэ бүхэн маш энгийн, болдгоороо л болсон. Бүх зүйл дуусах хүртэл чухам юу болсныг сайн ухаараагүй юм. Тэр зүгээр л “Надад нэг доллар түр зээлээч” л гэсэн. Тэгэхэд нь би “Бололгүй дээ. Нэг доллар яг болох уу?” гэж асуусан юм.
Тодд надаас мөнгө зээлж байхдаа гарцаагүй буцааж төлнө гэж би мэдэж байсан, үгүй ээ, бүр бат итгэлтэй байлаа. Бермудын арал Гамильтоноос Тодд надад захидал илгээсэн билээ. Дугтуйг задалж байхдаа тэнд өнөөх доллар маань байх болов уу гэж найдаж байлаа. Гэвч тэнд мөнгө байгаагүй. Тодд ердөө тэнд зуугаас дээш хэмтэй дэндүү халуун болж байгааг бичсэн байлаа. Энэ тоо миний толгойг хэсэг зуур эргүүлж дөнгөв.
Тодд гурван долоо хоногийн дараа эргэж ирэв. Би түүнийг галт тэрэгний буудалд тосохоор явлаа. Нэг долларынхаа төлөө биш л дээ. Зүгээр л би түүнийг үнэн сэтгэлээсээ хүндэлдэг болохоор л тэр. Гурван долоо хоног байхгүй байж байгаад ирэхэд хэн нэгэн буудалд хүлээж байвал таатай байх болов уу л гэж би бодсон юм. Уулзаад би хэллээ: “Такси бариад клуб руу явцгаая”
“Яах юм бэ. Алхаад явъя” гэж тэр хэлэв.
Бид тэр оройг Бермудын арлын тухай ярилцаж хамтдаа өнгөрүүлэв. Би бүх л цагийн туршид зээлсэн нэг долларын тухай бодож байсан ч энэ тухай дуугарсангүй. Шууд хэлчихэж зүрхэлсэнгүй. Би түүнээс Бермудын арлуудад ямар мөнгөн тэмдэгт хэрэглэдгийг мөн америк долларын ханш ямар байгааг л асуусан. Доллар гэж хэлэхдээ би бага зэрэг өргөлт өгсөн боловч энэ нь тийм бүтэлтэй болсонгүй.
Хэсэг хугацааны дараа （би долоо хоног бүр Тоддтой клубт уулздаг юм）би түүнийг зээлсэн долларынхаа талаар огт санахгүй байгааг анзаарч мэдэв. Нэг удаа би түүнээс Бермудын арал явахад хэр их зардал гарсныг асуутал тэр данс хөтлөөгүй гэж хариулсан юм. Дараа нь ирснээс хойш гэртээ тухалж чадсан эсэхийг лавлатал тэр аяллын талаар аль хэдийн мартсан гэлээ. Ингээд бүх юм зүйл дууссаныг би мэдсэн юм.
Энэ бүхний эцэст би Тоддод ямар нэг өш хонзон санаагүй. Би зүгээр л түүнийг надаас зээлсэн мөнгөө мартсан хүмүүсийн жагсаалтад нэмж оруулсан юм. Үнэндээ тэнд тийм ч олон хүн байхгүй л дээ. Би тэдэнтэй бусадтай адил л харьцдаг ч гэлээ надад өртэйг нь мартахыг машид хүсдэг юм.
Тоддтой би байнга л уулзалддаг. Ердөө хоёр өдрийн өмнө бид хамтдаа өдрийн хоол идэх үедээ мань эр харваас элдэв юм бодсон шинжгүй гэнэт Польшийн тухай ярьж эхлэв. Тэр Польшид хэн ч өрөө төлдөггүй тухай сонирхуулж өгүүлдэг байна шүү. Ийм яриа түүнд өнөөх өрийг санагдуулахгүй байна гэж баймааргүй юм даа гэж та бодож байна уу? Үгүй дээ, тэр өрөө санаагүй.
Цаг хугацаа өнгөрөхүйд нэгэн шаналалт бодол толгойд минь орж ирсэн юм. Юу вэ гэхээр ийм байна. Хэрэв Тодд надаас доллар зээлээд түүнээ мартсан байх ахул, онолоор бол, би ч бас хэн нэгнээс мөнгө зээлээд мартсан байж болохыг үгүйсгэхгүй. Ийм хүмүүс олон ч байж магад. Энэ тухай бодох тусам төдий чинээ надад хэцүү байв. Учир нь хэрэв би өрөө мартчихсан бол булшинд ортлоо үүнийгээ төлөхгүй байх нь тодорхой байлаа.
Хэрэв тийм хүмүүс байвал би тэднийг ил тод хэлээсэй гэж хүсэж байна. Гэхдээ бүгд шууд, нэг амьсгаагаар биш л дээ. Тодорхой дэс дараатайгаар, бүх нэрийг бичиж тэмдэглэж авахад хялбараар цагаан толгойн үсгийн дарааллаар байвал сайн. Үүнд би мөрийтэй хөзрийн тоглоомын үеэр ганц доллар зээлж мэдэх хүмүүсийг хамруулаагүй шүү. Би бас өнгөрсөн сар Детройтын спортын танхимд нэг шил ус авахад дутсан гучин цент зээлсэн хүнийг санахгүй байгаа（саная ч гэж бодохгүй байна）. Канадын хилийг туулах урт замд ядарч явахад содатай уснаас өөр илүү сайн ундаа юу байх билээ дээ. Яг энэ үед гучин цент зээлсэн тэр хүн миний юу бодож байгааг мэдээд л өөрөө өгсөн хэрэг. Харин хэрэв би Бермудын арал явах байгаад хэн нэгэн надад доллар зээлсэн бол би буцааж өгөх л байсан.
Түүнээс гадна би сайхан сэтгэлийн үүднээс зээлсэн нэг долларыг эргэж төлөхийн тулд “Шударга байцгаая” нэртэй хөдөлгөөн өрнүүлэе гэж бодож байгаа. Аугаа үндэстний тулгын чулуу нь чин шударга зан байдал байсныг санацгаая.
Төгсгөлд нь энэхүү номыг уншигч эрхэм та энэ номыг Монреалийн их сургуулийн клубын гишүүн ноён Тоддод харагдахаар газар санаандгүйгээр тавихгүй байхыг хичээнгүйлэн хүсье.

Жич. Өөрийн өр зүрхнээс хайртай, тэвэрч унтах нь халаг болдог хайртай, дуртай шог зохиолч Стивэн Ликокийн зохиолоос орчуулсан нь энэ. Мөн надад их бага хамаагүй өртэй хүмүүс байвал би санасаар цээжин дотроо хадгалсаар байгааг үүгээр бас сануулахад таатай байна.