Milgram Obedience Experiment

Ажилд ороод хэдхэн хоноод, удаагүй байхдаа бага даргын тушаалыг үг дуугүй даган биелүүлээдэхсэн чинь уг тушаал нь дүрмийн бус байж таараад том даргаасаа банга хүртэж билээ. Юу юу ч гэж загналаа даа. Ямар ч дарга байгаад хүн ал гэвэл чи алах уу? Хуулиа мэддэг хүн байж даргын тушаалыг буруу байна гэж бодвол эсэргүүцэх ухаан алга уу гэх мэтийн агуулгатай л байсан. Чихний хулхийг нээж, нүдний нуухыг авсан шиг сайн банга байсан. Түүнээс хойш дарга босс хэнбугай ч бай тушаал заавар өгөхөд нь хууль дүрмийн дагуу биш л бол үгүй ээ, чадахгүй ээ, болохгүй ээ гээд гэдийгээд хэдэрлэдэг аашны тулам л болсон л доо.
За тэр яахав. Өөрийгөө ойлгох гэж психологидов. Өөрийн тэр дээр үеийн алдаа сургамжтай холбоотой ч юм уу, Милграмын туршилтыг үзлээ.
1963 онд Стэнли Милграм Дэлхийн 2-р дайны үед цэргийн албан тушаалтнууд дээд том даргын үгийг дагаж биелүүлсэндээ тэр олон мянган хүнийг хороов уу, эсвэл угаасаа хэрцгий хүмүүс байв уу гэдэг асуултад хариулахаар туршилт хийжээ. Тэрээр туршилтандаа урьдаас бэлдсэн нөхрийн биед нь цахилгаан гүйдлийн багаж зүүлгэн, багшаас өгсөн асуултад буруу хариулсан тохиолдолд тодорхой хэмжээний тог цохиулахаар "төлөвлөжээ". Багш сургагч этгээдэд асуулт тавин, эхний буруу хариултад 15 вольт, дараагийнханд вольтын хэмжээг ихэсгэсээр 450 буюу үхэлд хүргэх аюултай төвшинд хүргэх даалгавар өгч. Багш, сургагч хоёр өөр өөр өрөөнд оруулжээ.Үнэндээ бол тэр нөхөрт ямар ч вольт ирэхгүй бөгөөд харин тодорхой төвшинд ирэхэд нь болъё оо, зогсоогооч ээ, чадахгүй нь ээ, үхлээ гэх мэт үг хэлэх заавар авчээ. Харин "багш"-д энэ жүжиглэлтийн талаар хэлэлгүй нуужээ. Багш эхлээд буруу хариулахад тогоор цохиж байснаа вольтын хэмжээ ихсээд ирэхэд дахин хэмжээг ихэсгэхгүй, үргэлжлүүлэхгүй гэж татгалзахад туршилт удирдагч харин үргэлжлүүлэхийг шаардаж байв. Туршилтын үр дүн: оролцсон багш нарын 65 хувь нь 450 вольтоор цохиход бэлэн буюу олонх нь хэдийгээр цаана хүн үхэх аюултай байгааг мэдсэн ч тушаалыг даган биелүүлэх төлөвтэйг тогтоожээ. Үүгээр Милграм хүн өөрөөсөө илүү дээд албан тушаалтан, эрх мэдэлтний хэлсэн үг, заавар тушаалыг үг дуугүй даган биелүүлэх хандлагатайг харуулж байна. Мөн хүн эгзэгтэй үед шийдвэр гаргаж чаддаггүй буюу чадваргүй үед асуудлыг өөрөөс дээгүүрх этгээд ба бүлгийн гарт өгөх, тэрчлэн эрх мэдэлтний тушаалыг даган биелүүлэх үед хүн өөрийн үйлдэлдээ хариуцлага хүлээх тухай бодохоо байдаг байна.
Милгармын туршилттай холбоотой хүний хар, барзгар талыг харуулсан The Human Behavior Experiments баримтат киног үзвэл сонирхолтой санагдсан. Яагаад гудамжинд бүсгүй хүн тусламж гуйж орилоход хөршүүд цагдаа дуудаагүй, яагаад найз нь нүдэн дээр нь амь тавихад эмнэлэг рүү утасдаагүй, цагдаа гэж өөрийгөө нэрлэсэн этгээд утасдаад хувцасаа тайл гэхэд даган биелүүлсэн МакДональдсынхан ичиг ичиг үү, энгийн сайхан хүмүүс яагаад харгис хэрцгий болж хоригдол яргалж, тарчлаах болов гэх мэтийг сэтгэл судлал талаас харуулж тайлбарласан кино. Цаашлаад хало эффект, Festinger ба Carlsmith-ын туршилт, Стэнфордын шоронгийн туршилт, Робберсын агуйн туршилт, Asch-ын тест мэдмээрийн байлаа. Хамгийн гол нь хүнд юу юунаас ч илүү эрхэм, тэрбум сая долларт ч үл цохигдох эрхэм үнэт зүйлтэй байх нь чухал юм. Тэр нь мэдээж эд хөрөнгө бус харин ёс суртахууны тансаг дээд чанар, хүн байхын эрхэмсэг оршихуй ч юм уу. За тэгээд ийм үнэт зүйлтэй байлаа ч хар талаа арилгаж чадахгүй тул ямар нэг ёс суртахуун, ёс зүй, хууль дүрэм, хүний эрх эрх чөлөө, миний хүний хувь заяа, өөрийн, гэр бүл, улс орны нэр төр, өнгөрсөн ирээдүйтэй холбоотой асуудалд шийдвэр гаргахдаа ямар нэг бүлгийн, эрх мэдэлтний, хало эффект зэрэгт автагдчихаагүй байгаа гэдгээ бодож дүгнэж байх нь хэрэгтэй гэдгийг гүнээ ойлгож авлаа.