Saturday, February 24, 2007

уур хилэн

Өглөө сэрчихээд спорт төв рүү явж, хөлсөө урсгаж, хөөрхөн залуу харна даа гэж бодоод л цагаа хартал өдрийн 3 болж байхым даа. Ийм аймаар унтчихдаг юм байжээ, хөөрхий. Тэгсэн аймаар өлсчихсөн байхаар нь хоол унд эргүүлэх гэтэл ходоодны мухар руу шидчих бэлэн идэх юм гэрт алга байлаа. Гарч дэлгүүр явах гэтэл хүйтэн салхитай гэж жигтэйхэн. Агаар тэнгэр надаас дутуугүй аашлаад айлгахын. Айлаас эрэхээр авдраа ух гээд л хөргөгчөө нэгжиж хэдэн ногоо, тахианы гуя олж, тас тэврэн бөөн баяр болон нийтийн гал тогоо руугаа очтол хөгшин залуу баахан хятад хүүхнүүд чан пан гуан ши хуан ли гэж шаагилдиж чихэлдээд, бүх плиткан дээр тогоо шанагаа хангинуулаад, хөөрхий надад багтах зай ч олдсонгүй. Өлсгөлөн эрэгтэй хүн чононоос дор, өлсгөлөн эмэгтэй хүн шуламнаас дор болдог гэж манай нэг багш хэлж байсан санаанд орж л байлаа. Нээрэнгээсээ миний дотор арван гурван мянган ааш, уур, хилэн оргилдоо хүртэл буцалж, дэлбэрэх дөхөж байсан л даа. Гэхдээ амьд хүн аргатай, америк жийнс чанартай гэгчээр будаа агшаагчаараа хоол хийж идсэнээр айхтар хилэгнэлээ аятайхан дарж авлаа. Тэгээд өөрийнхөө уур уцаарын тухай бодож гарав. Жоохон асуудалд дургүй хүрэхэд түүнийгээ дор нь илэрхийлчихээд байдаг мөртлөө уур хилэнгээ хөндлөнгийн хүмүүст үзүүлдэггүй нэг зан надад байгаад байдаг юм. Жишээ нь үнэн голоосоо таалагддаггүй хүнтэйгээ бол худлаа инээгээд нял нял гээд яриад байж чадахгүй, шууд л хялалзаж цэхэлзээд, хэг ёг хийгээд үргээчихдэгээс болоод өөртөө дайсагнасан хүмүүсийг улам л их болгоод байдаг юм шиг санагдаад байгаан. Харин уур бухимдал хүрсэн үед хэрүүл уруул хийхээс айгаад дуу шуугаа таг хураагаад, мэлэнхоолик царайлаад суучихдаг болохоор намайг уурлаж уу үгүй юм гэдгийг хүмүүс мэдэхгүй нь тиймхэн юм даа. Уул нь бол жижиг юманд дээр дуугүй өнгөрөөд том асуудал дээр бол цам харайж, аянга цахилуулах ёстой юм шиг байгаан.
Намайг уурлачихаад, дүнхийгээд сууж байхаар эмэгтэй найзуудтай бол яаж ийж байгаад дараах харилцан яриа заавал болж таардгийн:
Тэр- Чи яагаад дуугүй суугаад байгаан?
Би- Зүгээр л...
Тэр - Зүгээр гэж ямар нэг юм болсон л байна даа. Яасын, надад дургүй чинь хүрээгүй биз дээ?
Би- Нэг юманд жоохон уур хүрээд
Тэр- Юунд уур хүрсийн? Би уурыг чинь хүргээгүй биз дээ? Надад уурлаад байгаа юм уу?
Би - Үгүй ээ, чамд уурлаагүй ээ. Зүгээр л нэг юманд уур хүрээд л
Тэр- Зүгээр ч уур хүрнэ гэж байхгүй дээ, яг яасын...хэлчих л дээ. хэлвэл уур чинь гараад амар ш дээ, хэлчих хэлчих...
Би - Яагаа ч үгүй ээ (дотроо мань эрийг дахиад юм асуувал шууд барьж аваад үсдэж унагаагаад шатаар чирж гүйж, дээр нь дээс үсрэнэ дээ гэж бодно)
Тэр- Яагаа ч үгүй юм бол яагаад уурлаад байгаан?
Би мэдээж цохиод авмаар санагдах ч тэрнээс илүүтэйгээр тамхиа гаргаж асааж байгаад нүүр рүү нь утааг нь үлээнэ. Уур бүр ч их ундарчихсан сууна.

Харин танил найз эрэгтэйчүүд бол нэг бодлын амар.
Тэр- Яасын, яагаад дүмбийчихсийн.
Би - Яахав дээ, зүгээр л. Уур хүрээд байнаа...уур хүрээд байна .
Тэр- ха ха ха. Хэнд уурлаад байгаан хэлчих, очоод батираад өгөх үү?

Ингээд тамхиа хамт татаж, пяаваа уугаад л шал ондоо юм яриад, уурлаж байсан зүйлээ би мартчихсан байна.

Үерхдэг найз залуу бол арай ондоо нөхцөл байдал үүсэх байх шүү.
Би- (дуугаа хурааж, хушуугаа унжуулаад суугаад л байна суугаад л байна, тэр бол анзаарах ч үгүй. Тэгэхээр нь бүр хажууд нь очиж байгаад хушуугаа бүүүүр урт болгож унжуулаад, албаар нударч цаашаа харж сууна. Өнөөх чинь тооноо гэж гонж)
Тэр- Хайруушка, хайлтуушка (юу ч гэдгийн ямар нэг оноосон нэрээр дуудна)... хоол хийхгүй юм уу?
Би- Өөрөө хоолоо хийхгүй юу...(дотроо "өө ямар домбоо гар вэ, хүн уурлаад байхад анзаардаггүй" гэж бодож, хоолоор нь барьцаалж байгаад нэлээн тунирхахаар шийднэ)
Тэр- Би ямар хоол хийхийн? Чи хийчих л дээ...
Би - Чадахгүй ээ, яахаараа би дандаа хийж байдгийн. Чи өөрөө хий..
Тэр- За за, тэгвэл гарч хооллох уу?
Тэгэнгүүт нь гуанзны хоолонд нугасгүй юм болохоороо Тэгье гээд хувцсаа шүүрээд л уур хилэн саёонара.

Эмэгтэй хүн хэрүүлдээ улангасаад хашгичаад дайрч байх үед дуу хоолойны өнгө, царай зүс, харц гээд бүх юм нь аймаар үзлийн балиар, ой гутмаар харагддаг юм шүү. Өөрөө тийм ягчис дүрд хувилчихгүйн тулд дуугүй суух л хамгийн зөв зам болоод байна. Хүмүүс хоорондоо бие биеээ элдвээр хэлж хэрэлдчихээд маргааш нь юу ч болоогүй юм шиг нүүр нүүрээ яаж хараад хайрлалцаад суугаад байдгийн бүү мэд. Уг шугмандаа бол аймаар их уур хүрэхээр нөгөө хүний нүүрийг ч хармааргүй, үг дуугармааргүй болмоор санагдахын.
Намайг гэдсэнд байхад ээж хөрш айлын авгай нөхөр хоёрын хэрүүл зодооныг ханын цаанаас сонсоод зүрх нь дэлсээд аймаар их айж түгшиж байсан гэсэн. Тэрнээс ч болдог юм уу аль багаасаа л хүмүүсийн дуу чангараад ирэхээр л миний зүрх салгалаад, бэмбэгнээд хачин болчихоод байдгийн. Яваандаа найз залуутай эсвэл нөхөр сүүдэртэй болохоороо уурласан үедээ "Би ууртай байна, хэдэн цаг, өдөр сараар ч үргэлжилж мэдэх тул тайван байлгана уу" гэсэн нэрийн хуудас шиг бичиг өгч байя гэж бодоод байгаан. За, өлсгөлөнгөөс үүдсэн уур үргэлжилсээр унтах болчихлоо. Маргааш өглөөг уургүйгээр угтанаа.

Friday, February 23, 2007

don't walk away

Saw the movie. Liked the OST very much.

Thursday, February 22, 2007

what a wonderful world

Хэд хоног блогоороо орсонгүй. Өнөөдөр нэг ийм зүйл л блогтоо тавих гэж баахан мунгинаж мунгинаж сүүлдээ учраа олохоо больчихлоо. Бичлэг муутай л болоод байна. Тусгай програм байдаг л байх. Би РС-дээ муу болохоор ингэж л халтуурдахым байна.

my inner misery

Өглөө андуураагүй бол Т.Галсангийн шүлэг, Б.Шаравын ая ээж, аавын тухай дуу толгой дотор эгшиглэсээр сэрэв. Ая нь симфони найрал хөгжимтэйгээ уянгалаад, би солгой хоолойгоороо дуулах гээд ч байгаа юм уу ямар ч байсан тэр дуу яагаад ч юм зүүдэнд орж ирээд, аав ээж хоёроо жигтэйхэн их саначихсан бослоо. Битүүн цагаан сараар эжий, аав хоёроо их үгүйлж байснаас болов уу даа. Тэгээд блогтоо яг одоо юу бодогдож байгааг тэр чигээр нь буулгаж сэтгэлд байгаа нэг зүйлээ гаргачихаад дараа дараагийн хичээл ном, ажил төрөл рүүгээ орохгүй бол төвлөрч өгдөггүй ээ.

Энэ тэнүүгээр явж, байгаль тэнгэр, барилга байгууламж, ертөнцийн гоо сайхан, бүтээл туурвилыг харж баясах бүрийд "аав ээж хоёр маань байсан бол" гэж дотроо харуусан санаа алдана. Аав маань намайг 19-тэй байхад бурхан болсон юм. Аавын бие ер нь тааруу байсан. Өдөр хичээл тараад хаалгаа нүдэнгээ чихээ нааж аавын алхаж ирэхийг сонсож кайф авдаг байсан боловч тэр өдөр хаалга руу хэн ч алхаж ирээгүй. Үүдээ нээхэд оронд нь эмээ зогсож байв. Аавыг өглөө эмнэлэг явсан, манайхныг тэнд байгаа гэхэд дотор нэг юм ёг хийгээд хар хурдаараа давхиад очиход ээж өөдөөс гуйвчихсан, ах хойно нь түшчихсэн байхыг хараад ямар нэг муу юм болжээ гэдгийг ойлгож, аавын байгаа өрөө рүү зүглэхэд эмнэлгийн хонгил уртаас урт, хав харанхуй, хоёр хөл даахын аргагүй жигтэйхэн хүнд болчихож билээ. Хамгийн түрүүнд "хүмүүс аавтайгаа гуч, дөч, тавь хүрээд байхад яагаад миний аавыг намайг дөнгөж хорь хүрэх гэж байхад аваад явчихаж байгаа юм бэ" гэж бодогдож, хорвоо дэлхий, бурхан, эрлэгийн элч хэн ч байсан хамаагүй заргалдмаар санагдаж байсан юм. Учир нь би аавдаа эрхлэхээс аавыгаа эрхлүүлж чадаагүйдээ маш их харамсаж байв. Тэр үед би гэж хөнгөмсөг нөхөр бүх зүйл мөнхийн хэвээрээ л байхым шиг, эрвүүн дэрвүүн хийсвэр, нисэж харайсан бодолтой байж. Сургуулиа төгсөөд ажилд ороод, мөнгөтэй болж байгаад л аавыгаа Бээжин ч юм уу хаана ч юм эмчлүүлж, "тухтай" хайрлаж халамжлана гэсэн л бодолтой байсан юм шиг байгаан. Харин үхэл хагацлын дараа хүн ер нь хайрлуулж хайрлах, тэр дундаа хайраа хайрлаж сурах нь хамгийн чухал юм байна дээ гэж бодогдож, аавдаа үзүүлж чадаагүй үрийн хайр, халамжаа ээждээ л хожим харамсахгүйгээр үзүүлж, байдгаараа эрхлүүлэхийм шүү гэж өөртөө андгайлсан юм. Тэгээд ээжтэйгээ хаана л бол хаана сугадалцаад л явдаг болов. Ээжийг ганцаараа явж байхад ямар нэг юм болчих вий гэж битүүхэн дотроо айдаг болчихсон, ямар ч байсан эжийгээ бурханы оронд одох цагт нь дэргэд нь байхым шүү гэж боддог байлаа.

Нэг удаа ажил дээр сууж байтал хоёр хүүхэн орж ирснээ нэг нь "Хүүе, сая явж байтал талбайн тэнд нэг настай эмэгтэй машинд дайруулаад" гэж ярихыг сонсоод дотор пал хийгээд явчихав. Хамгийн түрүүнд толгойд "Ээж!" гэсэн бодол орж ирээд, үсрэн харайж утас шүүрэн ажил руу нь залгатал ээж ирээгүй байв. Хамаг юм гуйвж дайваад нэг юм дотор дэлбэрэх гэж байгаа юм шиг болоод гар салгалаад хөлс цутгаж эхлэв. Ээжийн гар утас руу залгатал авдаггүй ээ. Нөгөө хоёр хүүхэн намайг бүүр гайхчихсан хараад л байв. Тасралтгүй залгаж байтал гэнэт "Байна уу" гэх ээжийн дууг сонсоод, баярласандаа юу ч хэлж чадахгүй цурхираад уйлчихаж билээ. Жоохон тайвширч байгаад ээжийгээ ээж нь байгаа юм шиг л "та яагаад ажилдаа очоогүй байгаа юм бэ? хаана байгаа юм бэ? Яагаад гар утсаа авахгүй байгаа юм бэ? Болгоомжтой яваарай. Ялангуяа зам гарахдаа болгоомжтой байгаарай. Ер нь шууд такси бариад ажилдаа очоорой. Орой хамт харъя" гээд л "загнаж" эхлэсэн гэж байгаа.

Өнгөрсөн зун ээж маань ах бидний тэвэрт, дэрийг нь түшиж байхад бурхан болсон юм. Дахиад л энэ хорвоог бүтээсэн нөхөртэй заргалдмаар санагдаж. Юутай ч миний ээж бидний үл мэдэх ертөнц рүү явах хамгийн сүүлийн амьсгал авах үед нь үр хүүхдүүд бид бүгдээрээ дэргэд нь байж дэрийг нь түшиж байсандаа сэтгэл бага ч атугай тайвширч суухын.

За тэгээд төрөх үхэх амьдралын салшгүй нэг хэсэг бөгөөд хүссэн хүсээгүй хүн бүр л энэ зовлонтой тулгарч туулж гардагаас хойш болохоор ингэчихлээ тэгчихлээ гэж цээжээ ураад, нулимсаа гаргаад уйлж дуулсан ч үгүй. Харуусал, харамсал, зовлон зүдгүүр, гуниг, уй гашуугаа бусдад харуулах нь миний зан биш юм даа. Эцэст нь энэ бүхнээс надад ирсэн сургамж нь юу байв аа гэж бодохуйд "өөртөө хатуу, өрөөлд зөөлөн" байх гэсэн бодол л хамгийн түрүүнд толгойд орж байх юм. Бас жижиг сажиг зүйлд сэтгэл санаагаа хөдөлгөн шальдар булдар асуудлаар хөөцөлдөхөө больж, аахар шаахар бэрхшээлд ажрахаа байж, хорвоогийн хоосон чанарыг санан, тайван тэвчээртэй байх болсон нь миний амьдралыг урьд урьдаас илүү утга учиртай болгож байх шиг байна. Их үнэтэй олдсон ухаарал юм болов уу даа, хөөрхий.

Wednesday, February 14, 2007

хурай хурай

Бүр инээд хүрээд байхын. Би ер нь мулгуу болоод нарийн нандин юм ойлгохгүй байгаа юм болов уу? 25 дугаар сувгын 2 дугаар сарын 14-ны өдрийн мэдээ үзсэн чинь эхлээд Инээдмийн түцийн хошин шог уу гэж андуурахаа дөхөв.
Их Монгол улс байгуулагдсны 800 жилийн ойг тохиолдуулан их олон сайхан арга хэмжээ болсны дотроос онцгой содон үйл явдал бол Ерөнхийлөгч тэргүүтэй баг Алтай Таван Богд уул руу авирсан явдал байлаа гэж байна шүү. Аль нэг улсын төрийн тэргүүн улсынхаа хамгийн өндөр уулын оргил руу авирч, төрийн тугаа мандуулсан явдал дэлхийн түүхэнд байхгүй гэж шадар сайд онцлон тэмдэглэж байнаа. Энэ сайхан билэг дэмбэрэлт үйл явдалтай уялдуулж ном гаргасан байна хүүе. Удахгүй зохиолын болон поп одууд хамтарч дуу гаргаж, кино хийж, арван жилийн түүхийн сурах бичигт энэ түүхт явдлыг заавал дурдах хэрэгтэй л дээ. Аль ч улс оронд байхгүй зүйлийг манайх санаачилсан юм чинь дэлхийн түүхийн номонд бас бичүүлэх талаар эрчимтэй арга хэмжээ авах байх гэж найдаж байна.
Ингэхэд Жорж Буш атаархаж үхэх вий дээ. Мань эрийг дэлхийн ерөнхийлөгч гэдгий нь нотлохын тулд Эверест руу авируулж АНУ-ын тугыг мандуулаад, дэлхийн улс орнуудаар туг аялуулах талаар Дик Чений юу бодож байдаг юм бол оо?
Нэлээн үндсэрхэг үзэлтэй Японд эзэн хааныг, Абетай хамт Фүжи уулын орой руу авируулна гэхээр нэг асуудал байгаад байгаа нь Фүжи уул руу хормойгоос нь эхэлж явганаар авирах уу эсвэл машинтай явж байгаад тав дахь буудлаас авирах уу гэдэг байгаа юм. Орой дээр нь л гарч байвал хаанаас нь ч авирсан бай, ямар ч технологи ашигласан бай хамаагүй юм болов уу? Энэ талаар нэгдсэн ойлголтод хүрэхийн тулд НҮБ-ээс баримт бичиг гаргах хэрэгтэй.
Ингэхэд ямар азаар Эверест манай нутагт байгаагүй юм бэ. Хэрэв тийм байсан бол ерөнхийлөгчийн дахин сонгууль болох байсан ч юм бил үү. Пээ, түй түй, түй, муу ёрын юм бодчихлоо. Хэрэв Эверест манай нэг хэсэг байгаад, бид социалист орон хэвээр байсан бол төрийн тэргүүнийг маань кино студид тусгайлан бэлдсэн жижигхээн овоон дээр зогсоож байгаад энд тэндээс нь баахан зураг аваад, тэр дор нь Манай ерөнхийлөгч дэлхийн хамгийн өндөр ууланд авирч, коммунизмд хүрэх зам ойрхон байгааг харууллаа гэсэн мэдээлэл цацагдах байсан болов уу? Хамгийн өндөр цэг дээр гарч хийморь сэргээсэн юм чинь хамгийн доод цэгт очиж, монголд нүүрлэсэн муу муухай бүхнийг хаяж зайлуулах ёслол хийнэ гэвэл хаана очих бол?

Хээ, далайтай бол ёроолд нь шумбаж очино гэж байгаад ум ма ни бад ми хум болох байж шүү. Ингээд л Монгол геополитикийн ашигтай байрлалд байгаа нь улам нотлогдоод байгаа юм шүү.
Ер нь тэгээд үндсэрхэг үзлээс бодоод үзэхэд ч тэр, төрийн тэргүүний минь тугаа мандуулж, ард түмэн бидний хийморийг сэргээсэн тэрхүү ариун явдлыг хүндэтгэсэн ч тэр, гадаадын иргэдийг Алтай Таван Богдын оройд гарахыг хатуу хоригломоор санагдаж байна. Цаашлаад Ерөнхийлөгч зарлиг гаргаад айлууд морин хуур хоймортоо залсан шиг эх орны минь зулай дээр мандсан соёмбот тугын аривнайлсан жижиг хувилбарыг мөн адил залж мандуулахыг зарлигдмаар байхын.

Saturday, February 10, 2007

үргэлжлэл

үргэлжлэл

Алдаа 2. Ашгаа нэгдүгээрт тавиад гэрээг хамгийн сүүлд тавьдаг

Ер нь ч хаа газрын бизнес эрхлэгчид ашгаа бодож тооцоолоход толгойгоо ажиллуулахаас гэрээ бичиг цаасны ажилд тийм ч их анхаараад байдаггүй. Гэрээ бол хуульчдын ажил. Болж өгвөл бизнес хийдэг л бол сайн хуульчтай байх их хэрэгтэй. Том компани бол хууль зүйн хэлтэстэй, жижиг дунд компани бол түнш хуульчтай, хувь хүн бол хуульч найзтай гэх мэт.
Бизнес эрхлэгчийн зүгээс гэрээ байгуулахад хуульчтайгаа гол ойлголцох асуудал нь дараах байж болохын:
- Гэрээ байгуулахын өмнө хуульчдаа чухам ямар бизнесийн чиглэл, үе шат, зорилго, үр дүнгээ сайн тайлбарлаж ойлгуулах. Тэр хуульч түнш тань бизнесийн ажиллагаа, тоглоомын дүрмийг сайн мэддэг байх нь чухал. Хуульч л бол бүх хуулийг мэднэ гэж байхгүй. Манайд тусгайлан мэргэшсэн бизнесийн гэрээний хуульчид төдийлэн түгээмэл бус байдаг. Ялангуяа манай хуулийн сургуулиудад бизнес, эдийн засгийн онолын зарим хичээл ерөнхий байдлаар зааж, олигтой мэдлэг өгдөггүй юм шиг санагддаг. Тийм болохоор гэрээний загвар төсөл дээр хэдэн нэр, хаяг бөглөөд л халтуурдахаас л аль болох сэргийлвэл зүгээр гэж боддогийн.
- Гэрээндээ хамгаалалтын болох хариуцлагын заалтуудаа сайн бодож хийх. Хамгаалалтын заалт гэдэг нь нөгөө тал чинь гэрээгээ биелүүлэхгүй байх тохиолдолд өөрийнхөө алдагдал, хохирол, гарах маргааныг хурдан түргэн шийдвэрлэх зохицуулалтууд. Зарим овжин нөхдүүд хамгаалалтын заалтууд өөртөө уян хатан, нөгөө талдаа хатуу байхаар хийчихсэн байдаг. Хариуцлагын заалт нь аль нэг талд ямар хариуцлага оногдуулах талаарх заалтууд орно.
- Гэрээ бол зүгээр нэг тохиролцоо бус "газрын зураг" гэж. Тийм болохоор гэрээнд бизнесийн үйл ажиллагааны талаар мөрдөх гол гол зүйлүүдээ тусгайлан тэмдэглэж аваад байнга анхаарлын дор байлгах. Жишээ нь гэрээний хугацаа, бараа нийлүүлэх хугацаа гэх мэт.
- Ямар нэг гэрээ байгуулсан бол тухайн гэрээтэй холбоотой бүхий л бичиг цаас, тооцоо төлбөрийн хуудас зэргийг файл болгож хадгалах. Өөрөөр хэлбэл гэрээний биелэлтийн хяналт, шалгалтын систем гэж.
Үүнтэй холбоотой их олон хэрэг маргаан гарч байсан. Тухайлбал Монгол, Орос хоёр компани гэрээ байгуулж. Манай компани гэрээний үүргээ өөр компанид шилжүүлж, энэ тухайгаа Орос түншлэгч талдаа бичгээр мэдэгдсэн байгаан. Тун удалгүй түншлэгч Орос компани монголын компанийг гэрээний үүргээ биелүүлэхгүй байна гэж нэхэмжлэл гаргасан юм. Монголын компани "бид гэрээний үүргээ өөр компанид шилжүүлчихсэн шүү дээ" гэж хариулж. Оросын тал бид түүнийг чинь зөвшөөрөөгүй шүү дээ гэж. Талуудын гэрээг үзэхэд "гэрээний үүргээ бусдад шилжүүлэх бол нөгөө талын бичгээр өгсөн зөвшөөрөл авсан байна" гэсэн заалт байсан тул Монголын компани хариуцлага хүлээхээс өөр замгүй болсон гэж байгаа.
Бас нэг жишээ Монголын томоохон компанид тохиолдсон. Манай компани Европын компаниас бараа худалдаж авч. Гэрээнд төлбөрийг худалдагчийн банкны данс руу шилжүүлэхээр тохиролцсон аж. Ингээд төлбөр төлөх гэж байтал Европын компаниас "төлбөрөө энэ данс руу шилжүүлнэ үү" гэсэн утгатай, огт өөр дансны дугаар бичсэн факс хүлээгээд авчээ. Факсыг дарга хүлээн авч, нягтланд дамжуулж, нөхөр ч тэр дор нь өнөөх данс руу мөнгө шилжүүлчихэж. Мөн л хэдэн сарын дараа Европын компани Монголын компанийг төлбөрөө төлсөнгүй гэж нэхэмжлэл гаргасан юм. "Бид төлбөр төлсөн шүү дээ" гэж Монголын компани өнөөх факсыг үзүүлтэл, Европын тал нь "манайх ийм факс огт явуулаагүй" гэж. Шалгатал тэр факс хуурамч болох нь тогтоогдсон юм. Хамгийн гол нь талуудын гэрээнд "төлбөр төлөхтэй холбоотой өөрчлөлтийг талууд харилцан тохиролцож, гарын үсэг зуралцан, нэмэлт гэрээний журмаар шийдвэрлэнэ" гэсэн заалт байсан юм. Өөрөөр хэлбэл тухайн факс үнэн байсан ч бай хамаагүй, төлбөрийн данс өөрчлөгдөж л байвал талууд энэ өөрчлөлтийг бичгээр үйлдэж, гарын үсэг зуралцах ёстой гэсэн үг. Ингээд манай компани гэрээний үүргээ биелүүлээгүйд тооцогдсон удаатай.
Тэгэхээр гэрээний зүйл заалтын биелэлт, үр дагавар зэргийг хянаж шалгаж байх нэгдсэн систем хэрэгтэй гэсэн үг. Энэ ажлыг хялбаршуулъя гэвэл дарга, хуульч, нягтлан зэрэг гэрээний ажиллагаанд оролцогч нөхдүүдийг холбосон компъютерийн програм байж болох юм.
- Гэрээтэй холбоотой бүхий л баримт бичгээ маш сайн хадгалах. Хожим маргаан гарахыг алийг тэр гэхэв. Бас утсаар ярьсан яриа, хэлэлцээ, тохиролцоо зэргээ заавал тэмдэглэж аваад байх. Зарим зальтай нөхдүүд маргаан гарсны дараа "би тэгж хэлээгүй ш дээ" гээд бүлтийгээд байдгийн. Туршлагатай бизнес эрхлэгчид бол заавал ийм тэмдэглэл хөтөлж байдаг. Компанитай бол ажилтнууддаа ийм практикийг хэвшүүлэх гээд л.
- Гэрээгээ дууссаны дараа бүх зүйлээ эргэж нэг хянаж, бүх зүйл жин тан байгаа эсэхийг шалгаж хянах.
За нэг иймэрхүү. Өнөөдөр оюун ухаан 0 цэг дээр байгаа болохоор тархи ерөөсөө ажиллаж өгөхгүй хэвээрээ л байна. Даваа гаригаас дипломын судалгаандаа хамаг эд эс, молекулаа зориулах болохоор өнөөдөр сайхан өөрийгөө эрхлүүлж интернет ухаж, кино үзнээ ерөөсөө.

Thursday, February 8, 2007

Нэгэн судалгаа

Аль дээр Монголд ирсэн жуулчдын сэтгэл ханамжийн талаар хийсэн судалгааг уншиж байснаас хэдэн тоог дор сийрүүлэв. Энэ судалгааг Ларри Юү, Г.Мөнхтуяа гэсэн хүмүүс хийж, Tourism Management Journal-д саяхан хэвлэжээ.

Судалгаанд хамрагсдын 42.4 хувь нь Европоос, 39.1 хувь нь Японоос иржээ. АНУ-аас 13.7 хувь, 4.8 хувь Ази Номхон далайн бусад орноос иржээ. Нийт 1000 судалгаа тарааж авснаас 530 нь хүчинтэйд тооцогджээ.
- Хүйсний хувьд Япон болон Ази, Номхон далайн орноос эрчүүд нь давамгайлжээ. Харин Европ жуулчдын 59 хувь нь эмэгтэйчүүд байжээ. Америк, Европын нөхдийн 61 хувь нь ганц бие байжээ.
- Боловсролын хувьд жуулчдын олонх нь буюу 74.4 хувь нь их дээд сургууль төгссөн боловсролтой хүмүүс байжээ. Америкчуудын 89 хувь, Европчуудын 73 хувь нь дээд боловсролтой байсан бол энэ нь Япончуудын 58 хувь нь байна.
- Ажил төрлийн хувьд 70.6 хувь нь ажил төрөлтэй, 16.5 хувь нь тэтгэвэрт гарсан хүмүүс аж.
- Орлогын хувьд 38.2 хувь нь жилийн орлого 50000 ам.доллараас доош, 44.6 хувь нь 50000-100000 ам.долларын орлоготой аж. Үлдсэн нь 100000-аас дээш гэхээр хөрөнгөлөг хүмүүс 17 хувийг бүрдүүлнэ.
- Монголын талаар жуулчдын 32 хувь нь амаар дамжиж сонсож мэдсэн байхад 10 хүрэхгүй хувь нь интернет, ТВ-ээр мэдээлэл авсан аж. Жуулчдын компанийн мэдээлэл 25 хувь, аялал жуулчлалын чиглэлийн ном, мэдээлэл 21.2 хувийг эзэлжээ.
Жуулчдын 64 хувь нь аялал жуулчлалын компаниар үйлчлүүлж харин 36 хувь нь бие даан ирсэн аж.
Дунджаар нөхдүүд Монголд 15.7 хоног болдог гэжээ. Харин Америкууд 21 хоног Япончууд 8.5 хоног болж.
Аялал жуулчлалын цэгийн хувьд 40% нь говь гэжээ. Дараа нь Өвөрхангай, Тэрэлж, Хөвсгөл, Хийд, Хэнтий, Дундговь, Өндөрдов, Архангай оржээ. Япончуудын хувьд Өндөрдов хамгийн их санал авч, Европчуудын хувьд Хангай, Хорго сэтгэлийг нь их татжээ.
Мөн Монголын сэтгэл татам зүйл нь нэгд байгаль, хоёрт: нүүдэлчин ахуй, гуравт гэрт байрлах орж. Америкчууд Монголыг түүх, соёлын жуулчлал талаас нь илүү таалсан байхад Европ, Япончууд энэ тал дээр тийм ч их өндөр санал өгөөгүй байхын. Япончууд манай үйлчилгээнд сэтгэл хангалуун бус байсан гэж бас хариулжээ. Ер нь судалгаанаас Америкчууд хээгүй нөхөд гэдэг нь бас харагдаж байх шиг. Тэд бусад нөхдөө бодоход Монголын ариун цэвэр, тээвэр, үйлчилгээ, аялал жуулчлалын хэрэгсэл зэрэгт нээх их дургүйцсэн байдал үгүй байна.
Жуулчид Монголд зураг авч, нүүдэлчин айлд зочилж, цэлгэр сайхан талд морь унасандаа их дуртай байжээ. Наадам мөн тэдний сонирхолыг татаж. Харин дугуй, завины аялал тийм ч таалагдаагүй байна.
Үнийн хувьд 5.7 хувь нь Монголд жуулчлах хямд, 21 хувь нь боломжийн гэжээ. 31% нь бага зэрэг үнэтэй, 34.2 хувь нь үнэтэй, 7.7 хувь нь хэт үнэтэй гэж. Үүнээс Европчууд Монголд жуулчлахыг их үнэтэй гэж. Мөн Япончуудын 40 хувь нь үнэтэй болон хэт үнэтэй гэжээ. Үнэтэй болгож байгаа гол зүйл нь тээвэр болжээ.

Эцэст нь ерөнхий сэтгэл ханамжийн хувьд Монголыг адал явдал, мэдлэг олж авах аялал жуулчлалын цэг гэж дүгнэжээ. Ялангуяа Япончууд Монголыг боловсролын хувьд мэдлэг олж авах газар гэж хариулсан байна. Харин аюулгүй байдлын хувьд Монгол тийм ч сайн үнэлгээ аваагүй байна.

За тэгээд судалгаанаас харахад аялал жуулчлалын хувьд анхаарвал зохих зүйл гараад ирж байгаан. Тухайлбал үйлчилгээ, харьцаа, соёл, жуулчдын хангамж, аюулгүй байдлаа сайжруулахаас гадна, тээвэр болон бусад зардлыг багасгах гээд. Монголын соёл урлагыг бүр илүү сайн таниулах бас хэрэгтэй. Боловсрол гэж хариулсан нь Япон, Европчуудын ойлголтоор юуг бодож, мэдэж, ойлгож авсныг нь бас судлаад түүнд тохирсон багц үйлчилгээг бий болгох гээд л.

Жич. Блогтоо бичих юм олдохгүй болохоор нь бас л халтуурдчихлаа. ойрд толгой түрүү ажиллахгүй байсан чинь Банжиг-ийн биохэмнэлээр үзсэн чинь оюун ухаан аймаар хасахтай гарсан байна ш дээ. Тэгэхээр арга байж уу дээ.

Tuesday, February 6, 2007

Тэнэгчлэл

Өнөөдөр энэ инээдмийн киног үзвэй. Нэг байдаг л нэг залуу, бие үнэлэгч хүүхэн хоёрыг нэг жил хөлдөөн "ичээнд оруулах" нууц туршилтад оруулна. Харамсалтай нь ажиллагааг удирдагч завхай зайдан явдлаас болж баривчлагдснаар мань хөлдсөн хоёр мартагдаж, 500 жилийн дараа сэргэнэ. Харин 500 жилийн дотор дэлхийн хүмүүсийн оюуны чадавх бууран буурсаар эргүү тэнэг болцгоочихсон байснаар бөөн хөгтэй явдал өрнөнө. Товчхондоо бол иймэрхүү. Инээдтэй нь хувьд инээдтэй. Надад бол зугаатай санагдсан. Хоёр завьж дээш болчихоод буугаагүй үзэж дуусгасан.
Харин нэг л юм нь таалагдаагүй. Ирээдүйн эргүү тэнэгээр дүүрсэн Америкийн ерөнхийлөгч нь хар арьстай нөхөр байх аж. Яагаад ч юм арьс өнгөний үзэл байгаад байна уу даа гэж сэжиглэв. "Америкчууд эргүү мангар болох цагтаа л хар арьстныг ерөнхийлөгчөөр сонгоно" гэсэн утгыг илэрхийлээд байна уу үгүй юу гэж.
Обама Баррак АНУ-ын Ерөнхийлөгчид нэр дэвших ирээдүйтэй улс төрч гэж үнэлэгддэг. Гэхдээ арьс өнгөний үзэл хэрхэн түүний хувь заяад нөлөөлөх юм бол доо? Хэрвээ Хиларри Клинтон гараад ирэхэд "Эмэгтэй хүн ерөнхийлөгчийн ажлыг хийж чадаж байгаа юм чинь хар арьстай хүн хийж чадах байх" гээд сонгочхож мэдэх л байх.
За энэ бол зөвхөн миний бодол. Үүнээс бусад нь бол энэ кино үнэхээр инээдтэй. Миний энэ эргүү сэтгэгдэл та бүхний киноноос авах таашаалд өчүүхэн ч төдий бүү нөлөөлөөсэй гэж хүслээ.

Thursday, February 1, 2007

one day

Өнөөдөр нас сүүдэр нэгээр нэмэгдэв. Урьд төрсөн өдөр гээд л хөөрч баясаж, хүн амьтнаас бэлэг нэхэж, навсатйал наргидаг байсан чинь одоо бол энд тэндхийн анкетад насаа нэмж бичнэ гэхээс баярлах биш баахан гунигтай санагдав. Өдөр ядаж байхад нэг хятад сэмпайтай (сэмпай гэснээс би сэмпай, коохай гэсэн дэс дарааллын системтэй одоо болтол дасаж эвлэрч өгөхгүй байгаа юм, хөгшин хойноо японд ирчихээд би амбицлаад байгаа байхаа даа аягүй бол) хоолонд орохоор явах гэж байтал гахай модон дотроос гэдэг шиг хоёр узбек нэг хятад охин дагуулчихсан хамт явахаар болов. Хамгийн яршигтай нь би тэр хоёр узбектэй нэг л хэл амаа ололцож өгдөггүй юм. Хошин шогийн мэдрэмж байнга зөрөөстэй. Зарим таньдаг узбек гайгүй л байдгийн. Энэ хоёртой л яагаад ч үг авалцаж болдоггүй юм. Миний тоглоод байгааг тэд ойлгохгүй, тэрний тоглоод байгааг би ойлгохгүй ёстой тэнэгтэж дуусна даа. Тухайлбал, надаас найз залуутай юу гэхээр нь байгаа гэлээ. Тэгсэн юу хийдгийн гэж байнаа. Юун ч хэрэгт дуртай золиг вэ гэж бодоод "чи алийг нь асууж байгаагаас хамаарна. Аймаар олон найз залуу байгаа ш дээ" гэсэн чинь тэр чигтээ итгээд, тэр дор нь цааш нь хэдэн узбек найздаа хэлчихсэн байхын. Нөгөөдүүл нь бас шууд төвөггүй итгээд л. Одоо би энэ хавьдаа хүмүүсийн яриагаар бол "явдалтай" нэгэн болчихвуу яав ийв бүү мэд ээ.
Хүмүүс тэгээд гадаад дотоод үл хамааран хов жив, холион бантанд их дуртай байхымаа. Бас хазгай муруй япон англи хэлээр бие биедээ аймаар хурдан хов жив, цуу яриа зөөчихсөн байхыг бодохоор хөөрхий, гэрээс хол, хов живээр цангадаг байх даа гэж хааяа өрөвдөхийн.
Тэгээд өнөөдөр өнөөх хоёр узбектай бас л үл ойлголцолын туйлд хүрч, миний доторх бухимдал, уурыг кино болгож дүрслэвэл тэр чигтээ SAW IV. Ер нь явж явж би лалын шашинтай орны хүмүүстэй үг хэл таарч тохирч, сайхан найрсаг уур амьсгалтай байсангүй юм байна шүү. Аль дээр нэг лалын шашинтай улсад хуралд оролцох гэсэн биш гурван ч орны лалын шашинтай гарууд ичгүүргүйгээр sexual harassment хийгээд намайг бүр айлгаж орхисон юм. Тэрнээс болоод сэтгэл санааны травма авчихсан юм болов уу. Болоогүй ээ, энд бас хоёр ч лалын шашинтай орны нөхөр sexual harassment хийсийн ш дээ. Тэгээд олон нийтийн дунд их шашинлаг, ёс зүйтэй болж, харагдаад үнэн хэрэг дээрээ бузар юм бодож явдаг нөхдүүд их байхымаа гэж бодож билээ. Үүгээрээ шашны ялгаварлан гадуурхагч гэж өөрийгөө хэлмээргүй байна. Би лалын шашныг хүндэтгэдэг. Гол нь шашиндаа бус шашин дээр үндэслэж, хүмүүсийн гаргаж ирсэн соёлын ялгаанаас болдог байх гэж бодоод байгаан. Бас хүн хүнээсээ хамаардаг байх л даа.
Энэ удаагийн төрсөн өдрөөр өөртөө биш, өрөөл бусдад л баахан бэлэг авч явуулж баярлах шив дээ. Цагаан сар дөхөж байгаа гээд хайртай эмээ, хоёр ахдаа жаал жуул бэлэг шууданлав.
Аа нээрээ, өнөөдөр Хишгээгээс Вимогийн урилга аваад их баярласан шүү. Блогоор эчнээ мэдэх хүмүүсийн дүр төрхийг харахад их сонирхолтой санагдсан.