Sunday, January 7, 2007

juris ignorantia est cum jus nostrum ignoramus

Угаас хүний мууд дуртай болохоор хаана хүмүүс хэрэлдэж маргалдаж байна гүйгээд очмоор санагддаг юм. Тэр дундаа бизнесийн маргаан бол ч... Эрүүгийн хэргийн тоо ихсэхэд улс орны нөхцөл байдал муудаж байгааг харин иргэний ялангуяа бизнесийн маргааны тоо ихсвэл улс орны эдийн засаг нийгэм хөгжиж байгаагийн илрэл гэж үздэг талтай. Ерөнхийлбөл, бизнесийн эрх зүй, бизнесийн маргаан буюу ихэвчлэн бизнесийн гэрээнээс үүдэлтэй маргааныг шийдвэрлэх аргын талаар судалж байгаа ухаантай.
Манай бизнес эрхлэгчдийн зүгээс маргаан гарахад нөлөөлдөг түгээмэл алдааг тоочюу.

Алдаа 1. Түншээ судалдаггүй байдал. Том ч бай, жижиг ч бай бизнес эрхлэгчид бизнесийн харилцаанд оролцохдоо түншийнхээ талаар судалдаггүй сул талтай. Нэг хэсэг нь гоёмсог нэрийн хуудас, гоёлын гутал, гонжоом, амттай хоол, архи дарсанд хууртдаг, нөгөө хэсэг нь бизнесийн эцсийн үр дүн болох ашгаа л бодохоос эхлэл явцад анхаарал тавьдаггүй. Мөн түүнээс гадна том компанийн нэрийг сонсоод юунд ч хамаагүй гарын үсэг зурахад бэлэн болдог зарим нөхөд байх. Жишээ нь Хятадын нэгэн томоохон компанийн нэрээр хамтарсан компани байгуулна гээд нэг нөхөр давхиад ирэхэд нь манай нэг бизнес эрхлэгч итгээд гэрээ байгуулаад, байр худалдаж аваад, засаж тохниулаад, бас ч болоогүй нөгөө нөхөрт мөнгө зээлжээ. Тэгтэл түнш сураггүй алга болж, хятадын компанитай холбоо барьтал, ...нэртэй нөхөр "тус байгууллагад ажиллаж байсан ч ажлаас гараад удаж байгаа" гэсэн хариу авч, залилуулснаа мэдсэн түүхтэй. Иймэрхүү байдлаар залилуулсан хэд хэдэн түүх бий.

Түншээ яаж судлах вэ?
1. Тухайн компани үнэхээр байгаа эсэх, үйл ажиллагаа явуулж байгаа эсэх. Санхүүгийн байдал нь ямар төвшинд байгаа, өртэй эсэх. Энэ талаарх мэдээллийг тухайн улсын зохих бүртгэлийн байгууллага болон худалдаа аж үйлдвэрийн танхимаас лавлаж болно. Энд бас хэдэн жил үйл ажиллагаа явуулж байгаа, хэр нэр хүндтэй зэрэг мэдээллийг авч болно.
2. Ямар ямар компаниудтай гэрээ байгуулж ажиллаж байгааг шууд өөрөөс нь асуухад хариулах байх. Урьд өмнө гэрээний үүргээ биелүүлэхгүй, шүүх арбитрт маргаанд орж байсан эсэхийг судлавал бүр сайн.
3. Тухайн компанийг төлөөлж байгаа этгээд ямар албан тушаалтай, одоо ажиллаж байгаа эсэх, байгууллагаа төлөөлөн бизнесийн гэрээ хэлцэл хийх, тохиролцох эрхтэй эсэхийг судлах. Германд тухайлбал шүүхээс реестр буюу бүртгэлийн лавлах гаргадаг бөгөөд уг лавлахт хэн уг компанийг төлөөлөх эрхтэй вэ гэдгийг бичсэн байдаг. Ийм реестр байвал мэдээлэл авахад амар.
4. Компанийн төлөөлөгчийн газар, салбар байгаа тохиолдолд гэрээнд гарын үсэг зурах, гэрээ байгуулах эрх хэмжээтэй эсэхийг судлах.
5. Түншлэгч тань бизнесийн салбарт хэр их туршлагатай, таниас илүү юу үгүй юу, ямар салбарт мэргэшсэн, мэдлэг чадавх хэр вэ гэдгийг мэдээд авбал сайн.
Хувь хүнтэй түншлэх гэж байгаа бол уг хүнээ мөн дээрхтэй адил судлана. Бизнест найз байдаггүй гэдгийн учир бас энэ байж болох юм. Учир нь бизнесийн харилцаан дах итгэлцэл гэдэг нь тухайн бизнестээ хэр үнэнч, сэтгэлээсээ, шударга хандаж байгаагаар тодорхойлогдохоос бус таныг уйлж байхад алчуур барьж гүйснээр үнэлэгдэхгүй гэж мунхагласу.

Алдаа 2. Ашгаа нэгдүгээрт тавиад гэрээг хамгийн сүүлд тавьдаг... үргэлжилнэ

3 comments:

М.Огоо said...

Ziak yunii turuund namaig gertee oruulahiig zovshoorch haalga uudee neej ogson chin setgeliin ugaas talarhlaa gej. Tegeed deerees ni shine onii mendiig bas hurgenee. Ene garchig ni yu gej bgaa ym be? Yazik muutai bolohoor oidoggui ee. Chi tegeed iimerhuu mergejliin ymnuudaasaa bugdeeree.mn deer ed nar taviach. humuust bol zondoo heregtei baih shuu. Za keep going amjilt

зЭрЭгЛэЭ said...

Bi ooroo yaziktai xun bishee. "Erhee medehgui baina gedeg xuuliig ul toomsorloj bui xereg" gesen utgatai latin xelleg.

tuvko said...

таныг уйлж байхад алчуур барьж гүйснээр үнэлэгдэхгүй. Yog hiitel heldeg bain shde. Company aa baiguulahdaa zeregleegeesee zovlogoo avch baina aa. hehe.